درسال 1280 خورشیدی مظفرالدین شاه قاجار طی قراردادی ، امتیاز اکتشاف واستخراج وفروش کلیه ذخایر نفت وگاز در سراسر خاک ایران به جز استان های شمالی را به مبلغی ناچیز یعنی فقط 16 درصد ازمنافع، برای مدت 60 سال به ویلیام ناکس دارسی مهندس معدن تبعه انگلیس واگذار کرد. دارسی هفت سال پس از گرفتن امتیاز توانست اولین چاه نفت را درمسجدسلیمان به نفت برساند. وفوران شدید نفت دراین چاه نشان داد که چه ذخایر عظیمی از نفت در دل خاک ایران نهفته است . وقتی بهره برداری آغاز شد،فقط مالیاتی که دارسی طبق قوانین رایج در انگلستان باید نسبت به منافعش ازنفت ایران به دولت متبوع خود میپرداخت،توانست بنیه مالی امپراطوری بریتانیای کبیررا بگونه ای بارز تقویت نماید وچرخ های اقتصادی آن امپراطوری را سریع تر به گردش درآورد.ودولت انگلیس را وادارد که بکوشد راسا در غارت این ثروت سرشار میهن ما مداخله نماید.دخالت های دولت انگلیس از طریق شرکت نفت ایران و انگلیس که از ادغام چند شرکت تاسیس شده توسط دارسی ایجاد شده بود صورت میپذیرفت وچپاول نفت ایران سالها همچنان ادامه یافت.در سال 1312 که 32 سال از مدت قرارداد دارسی سپری شده بود،رضاشاه پهلوی ظاهرا بعنوان اعتراض به قرارداد دارسی دستورداد تا قرارداد دارسی را به کاخ سلطنتی بیاورندودر مقابل چشمان حیرت زده حاضران آن را دربخاری انداخته و سوزاند.ولی هم او قرارداد جدیدی را با شرکت نفت ایران وانگلیس برای مدت 60 سال امضا کرد که عملا نتیجه اش افزودن 32 سال به مدت اعتبار قرارداد دارسی بود . پس ازسقوط دیکتاتوری رضاشاه، دکترمصدق نماینده اول تهران در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی صدای اعتراض خود را از یک طرف به قرارداد دارسی وتمدید شدن آن برای 32 سال دیگر توسط رضاشاه ،واز طرف دیگربه پیشنهاد حزب توده برای دادن امتیاز نفت شمال به اتحادجماهیرشوروی ، بلند کرد ومقدمات تز ملی شدن نفت در سراسر ایران را بنیان گذاشت.در انتخابات مجلس پانزدهم که توسط قوام السلطنه وهمراهی شاه ودرباریان صورت پذیرفت ، عوامل انگلیس از ورود مصدق به مجلس جلوگیری کردند ودرغیاب او ازمجلس کوشیدندتا با تصویب لایحه الحاقی گس-گلشائیان به قرارداد1312 سندیت واعتبار بدهندوبه غارت منابع نفتی ایران توسط دولت استعماری انگلیس برای سالهای سال تداوم ببخشند. ولی در همان مجلس پانزدهم چند تن از نمایندگان که از راهنمائی دکترمصدق ازبیرون مجلس بهره مند میشدند،ازتصویب شدن قرارداد الحاقی تا پایان عمر مجلس پانزدهم جلوگیری نمودند. درسال 1328 در جریان انتخابات دوره شانزدهم مجلس،دکترمصدق ویارانش با تاسیس جبهه ملی ایران مبارزه برای انتخابات آزاد را آغاز کردند ودر نتیجه مبارزاتی پیگیر،دکترمصدق همراه هشت نفر دیگر از اعضای جبهه ملی توانستند به مجلس شانزدهم راه یابند.درمجلس شانزدهم باتوجه به اهمیت موضوع نفت،برای رسیدگی به این مسئله ،کمیسیونی ویژه نفت انتخاب گردید که دکترمصدق ریاست این کمیسیون را عهده دار شد وچند تن از نمایندگان عضو جبهه ملی نیز دراین کمیسیون با دکترمصدق همکاری وهمراهی داشتند. این کمیسیون لایحه الحاقی گس-گلشائیان راکه درحقیقت تداوم قرارداد سابق بود مردود دانست وسپس همین گروه اندک با رهبری دکترمصدق وبا تلاشی طولانی ونفس گیر وتحت پشتیبانی و حمایت گسترده ملت ایران موفق شدند قانون ملی شدن نفت را در تاریخ 29 اسفند1329 به تصویب نهائی برسانند. متن این قانون که علی التحقیق نوشته ای ماندگار وجاویدان در تارخ این سرزمین خواهد بود بدینگونه انشاء شده است :
« بنام سعادت ملت ایران وبه منظور کمک به تامین صلح جهانی امضاءکنندگان ذیل، پیشنهاد می نمائیم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثناء ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف واستخراج وبهره برداری دردست دولت قرار گیرد.»
یک ماه پس از تصویب شدن قانون ملی شدن نفت، درتاریخ اول اردیبهشت1330دکترمصدق قبول مسئولیت نموده و دولت ملی را برای اجرای قانون ملی شدن نفت واصلاح قانون انتخابات تشکیل داد وپس از زمانی کوتاه درتاریخ 29 خرداد 1330 از شرکت نفت ایران وانگلیس خلع ید به عمل آورد وبه آرزوی دیرین ملت ایران یعنی ملی شدن نفت جامه عمل پوشاند . ملی شدن نفت تنها استیفای حقوق مادی ملت ایران وتصاحب ثروتی که به غارت میرفت نبود،بلکه باملی شدن نفت وبرچیده شدن بساط شرکت نفت ایران وانگلیس ، دخالت های دولت استعمارگر انگلیس در کلیه شئون سیاسی ایران نیز متوقف گردید. دولت انگلیس از طریق شرکت نفت ایران وانگلیس که در حقیقت حکومتی در درون حکومت ایران بود،درتعیین نخست وزیران و وزراءکابینه ها و وکلای مجلس نقشی حتمی وموثر داشت . دراسنادی که از خانه سدان، یکی از مدیران انگلیسی شرکت نفت سابق بدست آمد،معلوم گردید که انگلیس ها تا آنجا پیش رفته بودند که حتی مدیریت بسیاری از روزنامه های ایران را در اختیار داشتند و برای آنها سرمقاله ارسال کرده و سمت وسوی سیاسی آنها را هدایت میکردند.
امروز که 62 سال از تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت گذشته،هیچکس نمیتواند اثرات شگرف وعمیقی را که آن نهضت ملی درحیات سیاسی این کشور و تحولات عظیم اقتصادی که درزندگی ملت ایران بر جای گذاشته انکار نماید. وکیست که نداند که نهضت ملی شدن نفت ایران چه اثرات چشم گیری روی جنبش های آزادیخواهانه سایر کشورهای استعمارزده جهان داشته است .
برای ایرانیان جای خوشوقتی و شادکامی بسیار است که مقارن شدن 29 اسفند،روزملی شدن نفت با جشن خجسته نوروز دوعید همزمان را برای ملت ایران به ارمغان آورده است .
جبهه ملی ایران جشن سالروز ملی شدن نفت وعید نوروز باستانی و آغاز سال نو را به هموطنان عزیز تبریک میگوید.و امیدوار است سال جدید،سال تحقق آرمان های ملت ایران یعنی تحقق آزادی ، استقلال وعدالت اجتماعی بوده وگریبان ملت بزرگ ایران از مصائب سیاسی وتضییع فاحش حقوق بشر وتنگناهای اقتصادی فزاینده ، گرانی وتورم سرسام آور ، فقر و بیکاری ومعضلات اجتماعی رهایی یابد .
تهران – 28 اسفندماه 1391
جـبـهه مــلـی ایــران