گفت و گو با استاد ادیب برومند
شاهین سپنتا
شاهین سپنتا ; در آستانه 28 امردادماه سال 88 و پس از گذشت 56 سال از وقوع کودتای 28 امرداد سال 32 در خدمت استاد ادیب برومند رئیس هیات رهبری و رئیس شورای مرکزی جبهه ملی ایران هستیم تا برایمان بیشتر از آن روزها بگویند:
استاد ادیب برومند;به نام خداوند جان و خرد. کودتای 28 مرداد یکی از بارزترین رویدادهای تاریخ سیاسی این کشور است که لکه سیاه آن هیچ گاه از دامن سردمداران و گردانندگان آن پاک نخواهد شد. ما درباره این حادثه ننگ بار تاریخی چه پاسخی داریم که به تاریخ بدهیم.
استاد ادیب برومند;آیا مصیبتی بالاتر از این ممکن است در کشوری صورت بندد که در روزگار فقر و بدبختی یک سرزمین، مردی خوشنام و خوش سابقه به نخست وزیری برسد و برای احیای حقوق از دست رفته ملتش با یک کشور قوی دست، پنجه در اندازد تا باقی مانده ذخایر زیرزمینی ملت را از چنگش به در آورد، شرکتش را منحل، کارکنانش را بیرون و با دولتش قطع رابطه سیاسی کند و تحسین جهانیان را به این کار وطن پرستانه خود جلب نماید. آن وقت شاه مملکت به جای تائید او و قدرشناسی از خدماتش و با یاری جستن از همان استعمارگران و با توطئه ای خائنانه رهبر این نهضت ملی را در معرض کودتا قرار دهد و سپس او را محاکمه و زندانی نماید و سال ها بدون ملاقات تبعید کند. آیا می دانید معنی این کار چیست؟ معنی این کار قطع نظر از زیان های بی حساب اقتصادی، تصویب بیگانه پرستی، وطن فروشی، ذلت پسندی و رسوا سازی یک ملت دیرینه سال در جهان است، و نیز نا امید کردن هر شهروند که در خیال خدمت گذاری به میهن خود باشد اما بدون تردید پس از وقوع چنین حادثه ای منصرف خواهد گردید.
شاهین سپنتا ; در مورد پایگاه مردمی دکتر مصدق بفرمایید. آیا آن گونه که برخی می پندارند پیش از 28 امرداد سال 32 از وجاهت دکتر مصدق در نزد ملت کاسته شده بود؟
استاد ادیب برومند;تا آنجا که من به یاد دارم توطئه ها و زمینه چینی هایی در مورد حکومت دکتر مصدق می شد اما از محبوبیت وی چیزی کاسته نشد و فرار شاه هم اثری در کاهش محبوبیت مصدق برجای ننهاده بود. دلیل آن این است که در همه پرسی ای که از ملت کردند که بقای مجلس یا دوام حکومت مصدق کدام مورد درخواست مردم است پاسخ ملت به تائید دولت، بهترین گواه محبوبیت و وجاهت دکتر مصدق بود.
شاهین سپنتا ; به نظر شما چه عواملی با هم توافق کردندتا کودتای 28 امرداد صورت بگیرد؟
استاد ادیب برومند;باعث کودتای 28 مرداد توافق تام تمام و هماهنگی شاه با انگلیس و آمریکا و روسیه شوروی و جمعی از روحانیون و نیز اقدامات حزب توده بود که باطنا با حکومت دکتر مصدق سر جنگ و ستیز داشت.
شاهین سپنتا ; استاد! اگر ممکن است بفرمایید که چرا دکتر مصدق آخرین پیشنهاد آمریکا و انگلیس را آن گونه که دکتر موحد در کتاب خودشان به نام کتاب نفت پذیرفتنی می دانند، نپذیرفتند؟
استاد ادیب برومند;در این که مصدق مایل بود تا به هر ترتیب و در صورت تامین منافع ملی ملت ایران و سلب نفوذ استعماری انگلیس، قضیه نفت را حل نماید، تردیدی نیست. او هر جا لازم بود کوتاه بیاید کوتاه می آمد ولی هیچ کدام از پیشنهادها نه در اصل مساله ملی شدن و نه در مساله غرامات و عدم النفع، نظر دکتر مصدق تامین نمی کرد و او حاضر نبود قضیه ای را که جذر و مدهای مهم و حوادث خطیر را پشت سر گذاشته در حالتی به پایان برساند که برای ملت رضایت بخش نباشد و وجدان او را بیازارد.
شاهین سپنتا ; از دیدگاه شما آیا اقدام شاه را درعزل دکتر مصدق می توان یک کودتا نامید؟
استاد ادیب برومند; آری، برای این که عزل نخست وزیر باید به وسیله رئیس دفتر شاهنشاهی به طور عادی برای او فرستاده شود، نه این که ساعت یک بعد از نصف شب به وسیله سرهنگی با نیروی مجهز نظامی و با دستگیری وزیر خارجه و دو تن از نمایندگان فراکسیون وی.
چون شاه در موقعی که هنوز مجلس وجود دارد و به طور رسمی منحل نشده مطابق قانون اساسی نمی تواند نخست وزیر را عزل کند و علاوه بر این چون از ملت هراس داشت نمی توانست به طور عادی عمل کند از این جهت کودتا کرد و البته این نقشه شوم از پیش با بیگانگان کشیده شده بود که اگر بار اول کودتا با شکست مواجه شود بعد از آن چه اقداماتی باید صورت پذیرد.
شاهین سپنتا ; آیا دکتر مصدق از وقوع کودتا خبر داشت؟
استاد ادیب برومند;مصدق از وقوع کودتا خبر نداشت ولی از توافق سیاست های موثر داخلی و خارجی با خبر بود و می توانست که بر ضد او اقدامات عملی صورت خواهد گرفت. اما برای این امر به راه حل دیگری می اندیشید و معتقد به مبارزه مسالمت آمیز بود.
شاهین سپنتا ; می دانید که سلطنت طلبان کودتای 28 امرداد را قیام ملی نام می نهند نظر شما در این مورد چیست؟
استاد ادیب برومند;این دیگر از کمال گستاخ رویی است. در جایی که دولت آمریکا خود به مشارکت با انگلیس ها در تکوین این فاجعه اقرار کرده و چندین بار در این مورد معترف به اشتباه خود و خطای سازمان سیا گردیده و از دلارهای تقسیم شده بین کودتاچیان نام برده است چطور می توان این کودتا را قیام ملی نامید و از این را نیز به ملت ایران توهین روا داشت؟
شاهین سپنتا ; به عنوان آخرین پرسش، آیا حافظه تاریخی ملت ایران کودتای 28 امرداد را به فراموشی خواهد سپرد؟
استاد ادیب برومند; این یک حادثه فوق العاده مهم است که به عنوان یکی از مصیبت های تاریخ ایران هیچ وقت مورد فراموشی ملت قرار نخواهد گرفت و در ذهن تاریخ نگاران و تاریخ خوانان همواره باقی خواهد ماند و یکی از پیامدهای تاریخی این کودتا انقلاب اسلامی ایران بود.
بشاهین سپنتا ; ا سپاس از شما که در این گفت و گو شرکت کردید. برای شما و همه ملت ایران آرزوی پیروزی و بهروزی داریم.
استاد ادیب برومند;من هم از شما متشکرم که زحمت کشیدید.
