یک پیشنهاد برای تحول در شیوه مجازات
محکومان به زندان
از: كورش زعيم
چاپ شده در ماهنامه ايران مهر، شماره 26-24، تير- شهريور 1385
مجازات هایی که در مورد بزهكاران در ايران و جهان اعمال می شوند، بطور کلی، هیچکدام جنبه سازندگی و حتا اصلاحی ندارند، بلکه بیشترجنبه انتقام گیری جامعه از اشخاصي را دارد كه غالباً بدون اينكه كنترل رفتار خود را داشته باشند و يا تحت شرايط استيصال، دست به بزهكاري مي زنند. یک نفر را که دزدی می کند یا مرتکب کلاهبرداری یا بزههای دیگر می شود به زندان می اندازند، یعنی برای مدت معینی از جامعه منزوی می کنند. یک قاتل را می کُشند، زندان ابد می کنند یا بهر حال به گونه ای ازاو انتقام می گیرند. هیچکدام از این اقدامات تلافی جویانه که فقط برای ترساندن اعضای دیگر جامعه از ارتکاب همان بزه يا جنايت طراحی شده است، مقتول را به زندگی باز نمی گرداند، دزد را اصلاح نمی كند یا مال نابود شده را باز نمي گرداند. مهمتر از اين، کسانی که به شکلهای گوناگون به جامعه آسیب رسانده اند، بجای اینکه وادار شوند آسیبهای وارد آمده به جامعه را جبران کنند، بعنوان یک زندانی، خود سربار همان جامعه می شوند و با وجود عاطل و باطل خود در زندان، و تحمیل هزینه نگهداری خود، به جامعه آسیب بیشتر وارد می آورند.
پیشنهادی که من دراینجا برای اصلاح روشهای مجازاتی موجود درجهان مطرح میکنم، براین باور استواراست که انتقام جویی نباید منطق و پایه مجازات تخلفات افراد جامعه ازمقررات اجتماعی باشد. پايه مجازات باید مبتنی بر برنامه ای باشد که نه تنها جبران صدمات متخلف را بکند، بلکه از او شخصی سازنده بسازد و او را در ساختن و بهبود جامعه، و نیز بهتر کردن زندگی خودشف به تلاش وادارد.
افزون بر آن، اعدام یک انسان خود يك مقابله به مثل انتقام جویانه، کینه توزانه و در تضاد با همه ویژگی های نیک انسانی، وبرخلاف آموزش های اخلاقی همه دینها و فلسفه های اجتماعی جهان است. اعدام، انسان خطاکار را اصلاح نمیکند، بلکه او را نابود می سازد، یعنی صورت مسئله را پاک میکند، بي اینکه علل انحراف یابیماری اورا، كه ممكن است ديگران هم باز به آن مبتلا شوند،برطرف کرده باشد. شاید شرایط جامعه او را به خلاف کشانده باشد و شاید هم مغز او از دیدگاه ژنتیک كاستي داشته باشد؛ در هر حال، جامعه باید نسبت به آنچه او هست احساس مسئولیت کند.
اثر اعدام یا زندانهای درازمدت روی زندگان، البته، ترس و وحشت از چنین مجازاتها خواهد بود، ولی ترس از مجازات فقط می تواند از جنایات از پیش طراحی شده بکاهد، و هیچ اثری روی جنایت هاي آنی ناشی از بیماریهای روانی، خشم، شهوت، آز، نیاز و یا ترس ندارد. این گونه جنایت ها هنگامی رخ می دهند که عامل جنایت اختیار افکار خود را از دست می دهد و به چیزی جز هدف آنی خود و ارضای یک نیاز روانی فوري نمی اندیشد. جنایت هاي سازمان داده شده، مانند کشتارهای دستوری یا سازمانی هم، از آنجا كه عامل جنايت متكي به حمايت است، هیچگاه تحت تاثیر درجه مجازات آن قرارندارد. در بيشتر موارد اينگونه جنايتها، تنبیه سرپیچی از دستور سازمانی، چیزی کمتر از مجازات اجتماعی براي انجام آن جنايت نخواهد بود. افزون برآن، جنایتکاران سازمانی متکی به حمایت تشکیلاتی هستند و احساس امنیت کامل میکنند و از قانون نمی ترسند.
زندان، اثر مثبتی بر روی زندانی و یا براي جامعه ندارد. زندانی دراثر انزوا و محرومیت و محدودیت درمعاشرت و فعالیتهای اجتماعی، غیراجتماعی تر و سرسخت تر می شود. از سوی دیگر، خود جامعه هم احساس می کند که بار زندگی بی ثمر زندانی را بر دوش دارد وبجای مجازات كردن زندانی، باید از او آسیب مالی بيشتر هم ببیند، و تازه نگران واكنش او نسبت به این محرومیت ها، پس از آزاد شدنش هم باشد.
دربسیاری از زندانها، از زندانیان کار می کشند. در سده های گذشته، و حتی هنوز در برخی کشورها، از زندانیان بیگاری میکشند یا آنان را به اردوگاهها براي کارهاي سخت می فرستادند، كه هنوز در برخي كشورها اين روشها وجود دارد. اشکال این کار، نفس انتقام جویانه آن است که جامعه و زندانبان را با زندانی دردو قطب رودررو و متخاصم قرار میدهد. این کار، طبعاً کینه، نفرت و حس انتقامجويي از جامعه را در زندانی پرورش می دهد و ازاو عضوی سرسخت تر و ناراحت تر برای جامعه میسازد. گاهی نيز، کاری که از او میکشند با توانایی او تناسب یا همخوانی ندارد. مثلا بی توجه به دانش، تجربه و مهارتهای زندانی، او را به کلنگ و بیل زدن وا می دارند، که جنبه انتقامی مجازات را آشکار می سازد، نه جنبه بهره دهی به سود جامعه را.
دربرخی زندانها در برخی کشورها، ازجمله ایران، کارگاه های تولیدی بوجود آورده اند و زندانیان خوشرفتار را در آنجا به کارهاي تولیدی با دستمزد وا می دارند. گاهي زندان بخشی ازاین دستمزد را بابت نگهداری آنان برداشت می کند . این دستمزدها معمولا از دستمزد کار مشابه در بیرون از زندان کمتر هستند، و همین میتواند در زندانی احساس تبعیض و غبن بوجود آورد. این نیز نوع ملایمی از بیگاری بشمار می رود. البته، این کار گامی مثبت در راستای اصلاح زندانی بوسیله آموختن مهارتها، و نیز ایجاد سرمایه برای هنگامی که زندانی از زندان آزاد می شود بشمار می رود. برنامه های این چنینی ، هرچند که در حد بهینه نیستند، و نسبت به همه زندانیان فراگیر نمی باشند، ولی باز کوششی برای بهره گیری از زندانی به سود جامعه است. من در سال 1355 پيشنهادهايي را در مورد ايجاد كارگاهها و كارخانه هاي توليدي واقعي با دستمزد واقعي و برابر با جامعه بيرون از زندان ارائه دادم، كه تا حدودي، هر چند كه ناقص در تهران اجرا شد. آموزاندن دانش و حرفه و فن به آنان می تواند یکی از علت های متعدد ارتکاب جنایت را از میان ببرد. ولی، هنوز در این برنامه نکته هایی اساسی منظور نشده است:
1- کارهای تولیدی یا حرفه ای شامل همه زندانیان، بی توجه به نوع و شدت مجازاتشان نمی شود.
2- تنوع و ارزش کارهاي تولیدی یا خدماتی عرضه شده محدود است.
3- دانش، تجربه، تخصص و حرفه پیشین زندانی همیشه در نظر گرفته نمی شود.
4- محیطی مناسب برای انطباق و خو گرفتن به زندگی اجتماعی بوجود نمی آيد.
5- بهره ای که به جامعه می رسد، نسبت به توان بالقوه افراد، بسیار محدود و کم است.
6- زندانی نمی تواند امید داشته باشد که با این کار میتواند آینده خود را در جامعه بیرون تضمین کند.
پیشنهاد من همه این نکته ها را در نظر می گیرد، و آن برنامه ایست برای تداوم دادن به زندگی عادی مجرم، بی اینکه خطر حضور زود هنگام او درجامعه وجود داشته باشد. درعین حال، تفاوتی را که میان محیط محدود زندگی او در "زندان" و محیط زندگی آزاد بقیه جامعه وجود دارد، میتوان مجازات نامید.
اصول پیشنهاد مرا می توان به شرح زیر برشمرد:
1- بعنوان مجازات مجرم، محیط زندگی او ازمحیط زندگی آزاد در جامعه جدا می شود، که مترادف زندانی شدن است.
2- مجرم وادار به انجام کار مثبت و بهره وری از توان و استعدادهاي خود و بهره دهی به کل جامعه می شود.
3- هیچگونه عمل و یا خط مشی انتقامی، تلافی جویانه یا خلاف کرامت انسانی اعمال نمی شود.
4- اعدام، که یک واکنش مقابله به مثل و خلاف صفات نیک نهفته در انسان است، و ضديت با آفريدگار است، بکلی حذف می شود.
5- زندانی فرصت خواهد يافت که حرفه، تخصص، ابتکار عمل، تجربه و بطور کلی همه استعداد های مثبت خود را برای زندگی خویش بکار اندازد.
6- زندانی فرصت خواهد داشت که مانند دیگر اعضای جامعه با آموختن دانش تا آموزشهای عالی، تا هر حد و مرزی که بخواهد یا بتواند، خود را بهبود بدهد.
7- زندانی در حین کار، زندگی آینده خود را پایه ریزی یا بازسازی خواهد کرد و، بنابراین، با امید به آزاد شدن و آزاد زندگی کردن، به کار و تلاش خواهد پرداخت. چه بسا که او پس از پایان دوران زندان خود، از شهروندان درجه یک سودمند و سازنده بشمار آید.
8- از مجرمان، خلافکاران و جنایتکاران افرادی سازنده و سودمند برای جامعه خواهد ساخت.
چکیده پیشنهاد:
زندانها و شيوه زنداني كردن به صورت کنونی باید به کلی ملغی شود. برای مجرمان هیچگونه زندانی که هدف آن منحصر به منزوی کردن مجرم باشد، ضرورت ندارد. در عوض، پروژه های بزرگ آبادانی یا صنعتی راباید درنظر گرفت و با شرایطی که در این پیشنهاد مطرح می شود، جانشین زندانها کرد. این پروژه ها باید از انواعی باشد که در شرایط عادی برای بخش خصوصی غیرعملی یا بعلت بازگشت نامعلوم یا دراز مدت سرمایه، جاذبه ای نداشته باشند، و یا بعلت حجم و بودجه لازم برای اجرای آنها، فعلا برای دولت مقدور یا درالویت نباشد. چند پروژه، از صدها پروژه احتمالی، بعنوان مثال در زیر فهرست می شود:
· ساختن شهرکهای خودکفا و مستقل در نقاط بایر یا حتا کویري.
· کانال کشی از دریای عمان به کویر لوت برای تبدیل آن به دریاچه.
· ایجاد مجتمع های بزرگ کشاورزی در زمینهای بایر، بویژه در کویر.
· اجرای طرحهای بزرگ دامداری و تولید فرآورده های دامی.
· ایجاد شهرکهای صنعتی بزرگ شامل شمار زیادی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط.
ايجاد شهركهاي مسكوني در نقاط كم جمعيت يا كم جاذبه.
شمار اینگونه پروژه ها زیاد است، فقط میخواهم اندیشه پس زمینه این پیشنهاد را ترسیم کنم. این پروژه ها بایستی به گونه اي برنامه ریزی شوند که بتوانند برای زندانی اميد کسب درآمد و ايجاد سرمايه داشته باشند و زمینه را برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی او فراهم آورند و به نسبت كار و تلاش و موفقیتش برای او ایجاد مالکیت و ثروت نماید.
الف – شرح محیط پروژه
برای مثال، مقدار زیادی زمین بایر یا کویری برای ایجاد یک شهرک جدید از صفر، در نظر گرفته می شود. شرایط محیط بایستی به گونه ای باشد که در شرایط عادی، با توجه به معیارهای کلاسیک، انجام آن اقتصادی یا جذاب نباشد، ولی از دیدگاه کلان اقتصاد و سیاست کشوری، وجود چنین شهرکها یا تاسیساتی سودمند باشد. این پروژه حتا میتواند باززنده سازي یا آباد سازی یک آبادی کوچک متروک موجود باشد، که از آنها در سراسر ایران بسیار داریم. بسیاری آبادی هایی هستند که بعلت مهاجرت نسل جوان یا خشکیدن چاه آب یا عدم وجود امنیت و غیره، رها و متروکه شده اند.
فرض کنیم در آغاز، یک میلیون متر مربع زمین بایر یا متروکه بعنوان یک پروژه برای این کار در نظر گرفته میشود، که درصورت موفقیت قابل گسترش هم خواهد بود. پیش از آغاز کار، طرح جامع شهرک توسط مهندسان مشاور آگاه و خبره وتفهیم شده نسبت به شیوه و هدفهای طرح، طراحی و آماده مي شود. این طرح شامل کلیه خدمات شهری، واحدهاي صنعتي و بازرگانی، ترابری و غیره خواهد بود که شهرک را کامل و خود کفا کند.
زندانیان و مجرمان به محل این طرح آورده می شوند تا با شرح و شرایطی که ذکر خواهد شد، این محیط را برای زندگی و آینده خود تبدیل به یک شهرك قابل سکونت و اشتغال کنند.
ب- شرایط محیط پروژه
دور تا دور این زندان نوين، توسط سازمان زندانها برای حفظ امنیت و جلوگیری از فرار، حصارکشیده خواهد شد. البته برای کاهش هزینه، حصارکشی مرحله به مرحله اجرا خواهد شد. ورود و خروج به منطقه، همانند شهرهای کهن که برج و بارو داشتند، کنترل خواهد شد.
در آغاز کار، سازمان زندانها باید امکانات نخستيني و موقت زندگی اردوگاهی را فراهم آورد تا زندانیان را بتواند اسکان دهد. ازآن پس، دیگر زندانیان خودشان اداره امور را بدست خواهند گرفت. البته برنامه مدون چگونگی ورود اولیه، سازماندهی و برنامهٴ کاری جداگانه تهیه و ارائه خواهم کرد.
زندانیان پس از محکوم شدن در دادگاه، بدون توجه به درازای دوره محکومیتشان به اینجا آورده میشوند. دراین محیط زندانیان کاملا آزاد خواهند بود تا مشغول به هر کاری که تمایل دارند، با رعایت قانونها و مقررات جاری جامعه، انجام دهند. تنها محدودیت آنان این خواهد بود که باید در چهار دیواری محوطه بمانند.
ج- رفت و آمد
زندانیان حق خروج ازمحوطه را در طول مدت زندانی خود نخواهند داشت، مگر طبق مقررات موجود برای مرخصی و غیره. زندانی در صورت فرار و یا تخلف، طبق مقررات و قانونهای مربوطه جریمه یا به مدت محکومیتش افزوده خواهد شد. بطور کلی، مقررات کلی زندان درآنجا برقرار خواهد بود، بجز آن مقرراتي که طبعاً بعلت متفاوت بودن شرایط نو تغییر یا اصلاح خواهند شد.
ورود به محیط «زندان» برای هر کس از خارج آزاد خواهد بود، یعنی زندانی می تواند از دوستان و خانواده خود بخواهد که درآنجا با او هر وقت که بخواهند ملاقات کنند، تا هروقت که بخواهند بمانند و حتی درآنجا با او سکنی گزینند. فقط افراد خارج بایستی ازسازمان زندان برای رفت و آمد خود «گذرنامه» دریافت کنند که بوسیله آن بتوانند از دروازه گذر کنند. تقلب یا تخلف افراد آزاد، سرپیچی از قانون بشمار میرود و توسط دادگاههای مربوطه رسیدگی خواهند شد. همه قانونهای کشوری دراین «زندان» نیز حکمفرما خواهد بود و هیچ تفاوتی با محیط خارج نخواهد داشت، بجز محدودیت ورود و خروج.
بطور کلی، شهرک برای محکومان یک زندان خواهد بود، ولی برای افراد آزاد مانند هرشهر دیگری درکشور خواهد بود، بجز اینکه برای رفت و آمد به آن نیاز به گذرنامه خواهند داشت.
د- ابزار کار و اثاثیه
زندانی حق خواهد داشت که هر گونه و هرمقدار ابزار واثاثیه که مایل باشد ولازم داشته باشد، ازخارج به درون زندان بیاورد یا از آن به بیرون بفرستد. هیچگونه محدودیتی دراین باره، بجز ملاحظات امنيتي، وجود نخواهد داشت.
فروشندگان و مغازه داران و افراد آزاد می توانند از خارج زندان به داخل بیایند، معامله کنند، یا با ایجاد مغازه و فروشگاه و یا کارگاه های تولیدی یا خدماتی به کسب بپردازند. آنان می توانند در آنجا بمانند یا برای کار و کاسبی به آنجا رفت و آمد کنند.
ه- جذب سرمایه و تكنولوژي
با ارائه یک طرح صحیح وتوجیه شده، وبا تامین امنیت سرمایه و ورود و خروج آن، سازمان زندانها می تواند برنامه ای را برای جذب سرمایه و فن برای کمک به آبادانی و اجرای پروژه ها تدوین و اجرا کند. برای تجسّم شرایط حاکم بر زندان، باید فرض کنیم که محوطه این پروژه ها (زندانهای سازندگی) یک دولت- شهر خارجی خودمختار در دل کشوراست که دولت آن سازمان زندانهاست. زندانیان، در واقع شهروندان این دولت- شهرها هستند و ورود و خروج به آنجا فقط با گذرنامه و روادید امکان دارد. بنابراین، برنامه جذب سرمایه و فن ازخارج آن هم بایستی بر پایه همین شبیه سازی انجام گیرد. یک برنامه تبلیغاتی و فرهنگ سازی نیز برای تشویق مردم به همکاری ضرورت خواهد داشت.
و- امنیت زندان
مرزهای زندان بطور مناسب حصار کشی و با برجهای دیده بانی مراقبت و توسط پلیس دولتی محافظت خواهد شد. ولی پلیس دولتي بجز در موارد استثنایی، مانند شورش و بحرانهای خطرناک، وارد زندان نخواهد شد.
امنیت زندان راخود زندانیان فراهم می آورند. خودشان شهربانی و کلانتری بوجود میآورند و خود داوطلب پلیس شدن می شوند و حتی برای پلیس شدن حقوق و مزایا هم دریافت خواهند کرد. پلیس دولتی آنها را آموزش خواهد داد و بر کار آنها نظارت خواهد کرد. فقط حمل اسلحه برایشان ممنوع خواهد بود. در صورت اتفاق رویدادی که نیاز به کاربرد اسلحه باشد، پلیس دولتی بيدرنگ وارد ماجرا می شود.
امنیت سرمایه گذاری و مالکیت و کسب و کار توسط زندانیان یا افراد آزاد که از خارج میآیند، همانند اجتماع بیرون، باید توسط قانون تضمین شود. همان مدارک مالکیت معمول در بیرون، در آنجا و برای آنان هم صادر خواهد شد.
ز- اداره زندان
اداره زندان باخود زندانیان خواهد بود. به این معنا که شهردار و کلانتر خود را در یک انتخابات آزاد بر خواهند گزید، و شماری را بعضویت شورای شهر انتخاب خواهند کرد. بطور کلی، اداره آنجا هیچ تفاوتی با هر شهر آزاد دیگر نخواهد داشت، و زندانیان همه مسئولان مورد نیاز خود را به تدریج انتخاب یا انتصاب خواهند کرد. همه این مسئولان مطابق با قانونهای رایج کشور به انجام وظیفه می پردازند.
زندانیان بايد اين حق را داشته باشند كه درهمه انتخابات کشوری (خارج از زندان)، مانند رياست جمهوري و مجلس شورا، در حوزه انتخابیه خود (محل جغرافیایی زندان) رای بدهند، ولی حق انتخاب شدن به مقامی در خارج از زندان را درطول مدت محکومیت خود نخواهند داشت. قانونهاي موجود كشور بايد توسط مجلس شورا اصلاح شوند تا حق راي دادن زندانيان، بدون توجه به نوع بزه يا جنايت، به آنان بازگردانده شود.
ح- ویژگی های زندانیان و همسازی با پروژه
بطور کلی می توان گفت که همه زندانیان را می توان مشمول این طرح کرد. ولی استثنائاتی وجود دارد که ممکن است ایجاد مسئله کنند. زندانیان بزهکار را می توان در رده های زیر طبقه بندی کرد:
(1) زندانیان محکوم به بزه های غیر خشن، مانند دزدی، کف زنی، کلاه برداری، اختلاس، خیانت، چاقو کشی و حتی جنایت های ناشی از خشم آنی، ناموسی، نزاع، تصادم، بزه های جنسی، روسپی گری، جاسوسی، و امثال آنها. اینها همه می توانند بی نگرانی وارد این طرح شوند.
(2) زندانیان معتاد، فروشندگان مواد مخدر، بزه های ناشی از اعتیاد، رواج دهندگان و مدیریت روسپی گری.
(3) زندانیان محکوم به جنایت های ناشی از بیماری های روانی، مانند قاتل های زنجیره ای، مرتکبان قتل های فجیع بی انگیزه، اشخاص شرور فطری و جانيان روانی خطرناك.
(4) زندانیان محکوم به جنایتهای سازمان یافته، مانند واردات و پخش مواد مخدر، قتلهای سازمانی یا محفلی، جنایت های مافیایی و سرقت های مسلحانه زنجیره ای.
اقداماتی که سازمان زندانها باید در گزینش و آماده سازی زندانیان برای همخوانی با طرح انجام دهد، به شرح زیر پیشنهاد می شود:
(1) همه زندانیان رده بندی شده در بند (1) بالا می توانند مستقیما وارد طرح بشوند.
(2) زندانیان رده معتاد بایستی همزمان با ورود به طرح زیر درمان پزشگی ترک اعتیاد قرار گیرند. زندانیان دیگر طبقه بندی شده در (2) می توانند مستقیما وارد طرح شوند.
(3) زندانیان روانی بایستی همزمان با ورود به طرح، در حالیکه تحت مراقبتهای امنیتی ویژه هستند، زير درمان روانی قرار مي گیرند. استخدام روانکاوان و پزشگان روان درمانی ضروری است. بسیاری از این جنایتکاران، با مراقبت های پزشگی و اشتغال آنها به تحصیل دانش و اشتغال به کارهای سازنده، قابل کنترل می شوند و محرکهای جنایت زایی درآنان می توانند خنثی شوند یا کاهش یابند. این محکومان درحالیکه روزها می توانند به فعالیتهای همگانی مشغول شوند، شبها باید آنان را در خوابگاهها و زیر مراقبتهای مناسب قرار بگیرند.
(4) اینگونه زندانیان، دشوارترین شهروندان این زندان نوین خواهند بود، زیرا بیشترآنان متکی به حمایتهای سازمانی بیرون زندان هستند ودردوران محکومیت خود آرام نمی گیرند. توطئه هایی در بیرون از زندان، در صدد آزاد کردن آنان خواهد بود و یا اینکه خودشان اینگونه تصور خواهند کرد و مدتها امیدوار خواهند ماند. این محکومان پس از مدتی که دیگر باورشان شد که فرار یا آزادی آنان دور از دسترس است، و نیز پس از عادت کردن به کار سازنده و اینکه میتوانند آینده خوبی برای خود بسازند، آرام خواهند گرفت. بسیاری از آنان که به علت کمبود محبت خانوادگی و نیاز آنان به "تعلق" و یا كاستيهای ژنتیک به گروههاي مافيايي می پیوندند، بزودی زندگی سازنده در زندان و آینده سازی را به آزادی و از سرگیری ماجراجویی های خطرناک ترجیح خواهند داد.
ط- خدمات ضروری سازمان زندانها
برای موفقیت طرح، در آغاز کار، سازمان زندانها بایستی نقش دولت مرکزی را براي پروژه داشته باشد. برخی ازخدمات مهم که سازمان بایستی تدارک ببیند و ارائه دهد بشرح زیر است:
1- خوابگاههایی با مراقبتهای ویژه برای زندانیان مسئله ساز.
2- امکانات پزشگی برای ترک اعتیاد زندانیان معتاد.
3- امکانات روان درمانی برای زندانیان روان بیمار.
4- تخصیص زمین رایگان به زندانیان برای ساخت مسکن، کارگاه صنعتی، فروشگاه و دیگر تاسیسات با مالکیت شخصی.
5- ترتیب دادن اعطای وام های مناسب بانکی برای اجرای طرحهای عمرانی و صنعتی که توسط زندانیان بازپرداخت شود.
6- اعطای وام ها و بودجه های عمرانی برای احداث خدمات ضروری شهری بوسیله زندانیان.
7- ایجاد شرایط سرمایه گذاری در محیط زندان برای اشخاص حقیقی و حقوقی آزاد.
8- ایجاد شبکه ارتباطاتی ضروری برای داد و ستد زندانیان با دنیای بیرون.
9- ایجاد شرایط آموزش از سواد دبستانی گرفته تا دانشگاهی، آموزش مهارتهای رایانه ای، موسیقی، زبانهای خارجی و ورزشی و غیره.
10- ترتیب دادن یا اجازه برگزاری انواع سرگرمیهای گروهی، مانند ورزشهای تیمی، سینما، تاتر، کنسرت، آیین های دینی گروهی، و غیره.
آیین نامه ای شامل فهرست و برنامه فعالیتهای تحت مدیریت سازمان زندانها توسط نگارنده در دست تهیه است که کل پیشنهاد را بصورت یک پروژه اجرایی ارائه می کند.
ی- سرانجام هر شهرک زندان
پس از چندین سال که زندان نوين بصورت یک شهرک آباد و قابل سکونت و كسب و کار درآمد، سرانجام از حالت زندان بودن خارج و تبدیل به یک شهرک معمولی خواهد شد. و آن هنگامی خواهد بود که اعظم فعالیتهای درون زندان نهادینه شده و درصد قابل توجهی ازساکنان را افراد آزاد یا آزاد شده تشکیل داده باشند. بسیاری ازمحکومیتها هم تاآن هنگام بسرآمده خواهد بود. در این شرایط، که مناسبت و زمان آنرا سازمان زندانها تشخیص خواهد داد، دیگر زندگی درآنجا حکم زندان را نخواهد داشت. وقتی این زمان فرا رسد، سازمان زندان میتواند اینگونه عمل کند:
1- زندانیانی که دوران محکومیتشان سرآمده و دیگر آزادند، بسياري احتمالا درهمانجا میمانند و مانند شهروندان آزاد زندگی می کنند، یا اینکه اموال و املاک خود را فروخته و با سرمایه انباشت شده خود به جای دیگری که دلخواهشان است کوچ می کنند. با این ترتیب، زندانیانی که باید پس از آزادی از زندان پس ازچند سال انزوا، سرگردان وبیکار و بی پول باشند، اکنون دارای سواد، مهارت، درآمد، دارایی و شغل و خانواده هستند و دیگر نه سربار جامعه اند و نه دیگر برایشان صرف می کند دست به بزه بزنند.
2- زندانیانی را که هنوز دوران محکومیتشان پایان نیافته، ولی فعالیت آنان در دوران گذشته طوری بوده که نشان می دهد اکنون پایبند فعالیتهای اقتصادی و سازنده خود هستند، وشاید برخی از آنان با خانواده های خود در آنجا زندگی میکنند و یا تشکیل خانواده داده اند، می توانند مشمول عفو یا آزادی مشروط شوند و برای ادامه زندگی در آنجا رها ساخته شوند. در این صورت، سازمان زندان زندانیانی را که میتوانستند برای جامعه مسئله داشته باشند، تبدیل به شهروندانی سازنده، مسئولیت پذیر و قابل اعتماد کرده است.
3- زندانیان ابد، زندانیان با محکومیت دراز مدت و زندانیانی که به علل روانی یا ارتباطات سازمان یافته، قرار نیست آزاد شوند، همگی به محیط دیگری که اکنون پروژه جدیدی خواهد بود جابجا می شوند و در آنجا تا پایان دوران محکومیتشان کار و کوشش را دوباره از سر می گیرند، بجز اینکه، این بار آنان دارای حرفه، مهارت، شغل، دارایی و سرمایه هستند. این زندانیان می توانند دارایی های غیرمنقول خود را در زندان پیشین بفروشند یا آنها را نگه دارند، اجاره دهند و یا بهر حال با کمک سازمان زندانها از راه دور اداره کنند.
ک- انواع دیگر پروژه ها
یک شهرک مسکونی- صنعتی فقط یکی از انواع پروژه هایی است که می توان اجرا کرد. در یک پروژه کشاورزی، یک قطعه زمین بزرگ را می توان قطعه قطعه کرد و زندانیان علاقمند را درهر کدام بصورت تعاونی یا شرکت های ثبت شده به آبادانی و کشت انواع فرآورده ها، باغداری یا صنایع تبدیلی واداشت. در مورد صنایع تبدیلی، آنان حتی می توانند فرآورده های کشاورزی رابعنوان مواد اولیه ازخارج اززندان خریداری کنند و در آنجا تبدیل نمایند و برای فروش به بیرون از زندان بفرستند.
در یک پروژه دامداری، مرغداری و امثال آن، میتوان با کمک وامهای بانکی، انواع چارپایان مانند گاو، گوسفند، اسب، یا پرندگان مانند مرغ، اردک، غاز، بوقلمون، یا ماهیها را پرورش داد وبرای فروش به بیرون عرضه کرد.
آنچه که مد نظر است و بسیار اهمیت دارد این است که این زندانیان درشرایطی قرار می گیرند که باید برای بقای خود و بهبود زندگی خود بیش از حد معمول در بيرون تلاش کنند، که خود نوعی تنبیه، ولی تنبيهي سازنده است. در عوض، هر نتیجه ای بگیرند متعلق به خودشان خواهد بود که میتواند پایه گذار زندگی آینده آنان پس از دوران زندان باشد.
با این ترتیب، زندانها بجای انتقام گیری از محکوم و راندن بیشتر او بسوی تنفر بیشتر ازجامعه و احتمالا تکرار بزه های پیشین، زندانی را بطور خودکار بسوی خودباوری و خودکفایی و ساختن آینده خود تشویق می کند. زندانی دانش آموخته و مهارت آموخته دارای شغل و درآمد و ثروت، دیگر انگیزه ای برای انجام بزه ندارد و میآموزد که می تواند اجتماع را دوست داشته باشد.
يادداشت: اين پيشنهاد در تابستان 1370 نوشته و ارائه شد، ولي توجهي به آن نشد. دوباره در دي 1381، براي سازمان زندانها ارسال شد. اين بار مورد توجه و بررسي و رد و بدل مكاتباتي در نحوه اجرا شد، كه نويسنده از سرانجام آن بي اطلاع است. (كانون اندديشه و سخن : پژوهش براي شكل دهي ايران آينده)
