آخرين گروگان، نخستين فيلم مستند ايراني دربارهء زندگي يک زنداني سياسي است.
وزارت امور خارجه آمريکا در گزارش جديد خود در بارهء وضعيت حقوق بشر در ايران مي نويسد که عباس اميرانتظام هر چند دو سال است که براي رسيدگي هاي پزشکي بيرون از زندان است اما، هر آن احتمال بازگرداندن او به سلول زندان وجود دارد.
دکتر رامين احمدي، از بنيانگذاران «مرکز گردآوري و بررسي اسناد حقوق بشر» در آمريکا، که تحقيق و نگارش مستند «آخرين گروگان» را برعهده داشته است مي گويد آقای انتظام چند ماه پيش مجددا به دادگاه انقلاب احضار شد.
پيونددهندهء رويدادهاي زندگي پرفراز و نشيب عباس اميرانتظام در فيلم «آخرين گروگان»، گفتار توام با اندوه و آه دخترش،الي است.
خروج آقای امير انتظام از ايران پس از وقايع بيست و هشت مرداد ۱۳۳۲ و رفتن او به فرانسه و سپس به آمريکا بخش های کوتاه و نخستين فيلم است.
بخش های مفصل تر بعدی بازگشت آقای اميرانتظام به ايران، پيروزي انقلاب اسلامی پنجاه و هفت، و برگزيده شدن او به سمت معاونت نخست وزير و سخنگوي دولت موقت مهندس مهدي بازرگان را در بر مي گيرد.
آقای امير انتظام که از حاميان تنظيم يک قانون اساسي بر مبناي جدايي دين از سياست بود، در تابستان پنجاه و هشت به عنوان سفير ايران به سوئد مي رود. سيزده آبان هزار و سيصد و پنجاه و هشت سفارت آمريکا در تهران اشغال مي شود. پنج هفته بعد آقای اميرانتظام به تهران فراخوانده و از سوي دانشجويان پيرو خط امام به جاسوسي براي آمريکا متهم مي شود.
آن روزها الي اميرانتظام نه ساله بود. او مي گويد: « مي دانستم اتفاق بدي در پيش است. به پدرم گفتم دوستانت به تو مي گويند نرو، خطرناک است، چرا برمي گردي؟ او به من گفت صبور باش. من هم سعي کردم صبور باشم تا بلکه پدرم برگردد».
فيلم، سپس عباس اميرانتظام و اسدالله لاجوردي، دادستان انقلاب و رئيس اداره زندان ها، را در مقابل هم به تصوير مي کشد، که در خرد کردن ارادهء اميرانتظام درمي ماند.
سال هفتاد و شش، لاجوردي ترور مي شود.
زماني که محمد خاتمي، رئيس جمهور وقت، لاجوردي را شهيد و مردي بزرگ مي نامد، امير انتظام در مصاحبه اي راديويي از او با همان اسمي نام مي برد که در ميان زندانيان معمول بوده است: «قصاب اوين». همين دو کلمه به حبس خانگي اش مي انجامد.
وزارت امور خارجهء آمريکا در گزارش خود در باره حقوق بشر مي نويسد آقای امير انتظام يکبار در سال دو هزار و دو آزاد شد، اما براي دعوت مردم به حمايت از طرح برگزاري همه پرسي براي تعيين حکومت آينده ايران، در سال دو هزار و سه، مجدداً زنداني شد.
در فيلم «آخرين گروگان»، گذشته از دختر و همسر عباس اميرانتظام، شخصيت هاي شناخته شده اي از جمله ريچارد کاتن، مايکل مترينکو، يکي از ديپلمات هاي آمريکايي گروگان گرفته شده در تهران، دکتر منصور فرهنگ، سفير ايران در سازمان ملل متحد در دو سال نخست انقلاب پنجاه و هفت، و گروهي از کارشناسان حقوق بشر و مورخين حضور دارند.
بخش هاي فيلمبرداري شده در ايران حاصل زحمات فيلمبردار فقيد کاوه گلستان است.
فيلم، که به گفته دکتر رامين احمدي بدليل کمبودهاي مالي هنوز در مراحل پاياني توليد قرار دارد، در سفارت لهستان در واشنگتن پايان مي گيرد.
الي اميرانتظام، به نيابت از پدرش، براي دريافت جايزه ي شجاعت اخلاقي يان کارسکي از سفير لهستان و خواندن پيام عباس اميرانتظام در سفارت حاضر مي شود.
آقای اميرانتظام، پيشتر، در سال هزار و نهصد و نود و هفت ميلادي جايزهء جهاني حقوق بشر را دريافت کرده بود.
