~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
درود بر نگهبانان آئین های کهن ایران.سپاس بر تمام میراث داران فرهنگ ایران زمین در سراسر جهان .پاینده ایران.
روابط عمومی جبهه ملی ایران (آمریکا)
جشن سده ، نشان فروزندگی مهر میهن
7 بهمن 1387
آتش جشن سده، آتش مهر وطن است
کاندر این ملک نخواهد که شب تار بود
در چنین جشن طرب ، آری خورشید دگر
گر بتابد ز دل خاک سزاوار بود
(شعر : دکتر محمد دبیر سیاقی )
جشن ملی سده میراث های گران بهای فرهنگ ایران است. ریشه های استوره ای جشن سده داستان گوی پیدایش آتش در دوران هوشنگ پیشدادی است که سرآغاز دوران نوین آبادانی در زندگی ایرانیان است:
ز هوشنگ ماند این سده یادگار بسی باد چون او دگر شهریار
کز آباد کردن جهان شاد کرد جهانی به نیکی از او یاد کرد
امروز، برپایی آتش جشن سده، نمادی از فروزان ماندن مهر میهن در دل های ایرانیان و جاودانگی فرهنگ ایران زمین است.
این آتشی است که هرگز خاموش نخواهد شد.
(با سپاس از دکتر شاهین سپنتا)
محمد صالحی زاده
واحد فرهنگی مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! مژده كه جشن سده آمد كنون
جشن سده
استاد اديب برومند ...
زمي مــــا را هـــواي ســـرگــــردانــي ست بيـــــــاورمي كـــه گـــــاه كـــــامــراني ست
كــه گــــــويي درســــرم شـــورجواني ست نـــــــوا ســــــرده بــــــه آهـنـگ همـــــايون
كــه دلخــواهـم ســــرود خســـــروانـي ست بــــزن ســــنتور و زان پس تــــار و طنبور
از آن مينـــا كــه صهبــــايش مُغــــاني ست مـــــرا ســــــاغر بــريـــز وجـــام پــــر كن
كـــه لـطــفش بـــه زآب زنـــدگــــــاني ست بــــــرافــــــروزآتــشي در سيـنـــه از عشق
بــــر افـــروز اي كه كــارت ديهگـاني ست پـــس آنگــــه خــــــرمن آتــش بـــه كهـسار
بــه دشت اي آن كه سعي ات آرمـــاني ست بــــــرافــــــروزان ســـپــس تـَلـــّـــي ز آتش
بــه فكــر و ذكــر و تشخيص زمـــاني ست خــــود ايــــن آتـــش نـــــمودِ روشــنـــي ها
كــه در هـــر مطلبش معكــوس خواني ست فـغــــــان از چشــم تـــــار و فكــــر تــاريك
كــه از انــديشــــه روشــن نـشـــــــاني ست از آن رو آتــــــش افـشــــــانـــــيم در دشت
كــه ايــن رســـم از رســـوم بــاستــاني ست بـــه آيـيــــن ســــده شــــابــــــاش ســـــركن
بـــــر آن كــو در تــنش خـون كيــــاني ست مبـــــارك بـــــاد ايــن جشــــن كيــــــان زاد
نمـــــــادي از ســــرور و شـــادمـــاني ست ســـده ايــن جشــــن فـــــرخ فــــــال فيروز
گــــرانفــــــر چون «درفش كـــاوياني» ست ســـده يـــــــــاد آور ايــــــــــــران ِ بــــشكوه
چو مهـــرش در جهــان پــرتو فشــاني ست ســـده يــــــــاد آور عـهـــــــــدي كه ايـــران
كــه بــــا ديـــــوان نبــــرش داستــــاني ست ســـده جشــــني ست دستــــاورد «هوشنگ»
كـــه دلكــش چــون دراي كـــــارواني است ســخــــن از جـشنــــــوار و جشـــن برگوي
فـــــروغش زنـــده، نـــامش جــاوداني ست ســـده ايــن يــــــادگــــــــار عهـــــد ديــرين
فـــــروزانفـــــرچو رســـم پــهلـــواني ست بــه يــــــاد آور زمـــــاني را كــه ايــن رسم
مــــرا درخـــــاطـــر انــدوهي نهـــاني ست غــــم آن روزگــــــــــار رفـتـــــــه از دست
كـنـــــون مــــا را شـــراب ارغــــواني ست بـــه يــــــاد عـهـــد ديــــــــريــن چـــاره غم
درآن جــشنــي كـــــز آن ِ كـــامـــراني ست ســـــزد گــــــر دل فــــــراگيـــــرم از اندوه
خـــــريــدار نشـــــاط از دوستـگـــاني ست1 «اديب» اكـنــــون بـــه كــــــام دوستــداران
ز جــــــان ودل كه تــــأ ييدش جهــاني ست ســــــزد كـــــــز بـهــــــــر آزادي بكــوشيم
جهــــــان تـــــا هست ايـــــران زنده بــــــادا
كــه جـــــان دادن به راهـش رايگــــاني ست
1- دوستگاني = پيالة شراب
QQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQQ
از: دکتر شاهین سپنتا
جشن سده
سپاس و ستایش ز مزدای پاک / که آتش ز نورش شده تابناک
چنین رفته از پیشدادان سخن / که هوشنگ آن پادشاه کهن
چو سد روز از آغاز آبان گذشت / ز کوهی به یاری یاران گذشت
چو ناگه بر آن کوه ماری خزید / بر آن شد به سنگش کند ناپدید
بزد سنگ، اما بشد آن سیه / گریزان و پنهان شد از هر نگه
چو سنگش سر سنگ دیگر رسید / به ناگه ز آن آتشی برجهید
چو نور از دل سنگ آمد برون / شگفت آمد از سنگ خارا فزون
ز این داستان ایزدان پاس داشت / ز شادی آن آتشی برفراشت
به گردش نشستند شاه و سپاه / گشاده رخ و شادمان تا پگاه
چو آهن به گرمای آتش نواخت / ز آهن بسی نیک افزار ساخت
فزون شد به دستور او کشت و کار / به خیش آهن و تیشه در کشت زار
ز آن نامور ، کشور آباد گشت / زمین سبز و گیتی پر از داد گشت
« ز هوشنگ ماند این سده یادگار» / که بادا به گیتی رهش پایدار
سده را چنین نیک بنیان نهاد / روانش خوش و خرم و شاد باد
دبستان آزاد و رازناك طبيعت با همه ى سختگيرى ها كه در سرشت قانونمندش نهفته است اما مى آموزاند. كافى است كه الفبايش را اموخت و با شناخت در ركابش حركت كرد و بشر چنين كرد ، آموخت ، بر گرفت ، دگر گون كرد و ساخت .
انسان آيرانى هم در اين ره سختى ها كشيد ، توشه ها فراهم آورد ،ميراث ها بر زمين به جاى نهاد ، ارج گذاشت و مسير ره را خردمندانه طي كرد . به پاس آنچه كه از طبيعت گرفت ودر كار شكلى ديگر به آن بخشيد به نيآيش طبيعت و كار ايستاد چرا كه كار و آبادانى همسو وبه هم پيوسته هستند.
اين چنين است كه ايران زمين از دور دست تاريخ سرزمين جشن ها شد چرا كه جشن ها زاييده ى كارند و كار زاينده شادى است . بر اين اصل انبازبودن در آبادانى جهان از ويژگى هاىفلسفه ى كردارى ايرانى است:
"اى مزدا اهوره !
بى گمان اين پاداش آرمانى را به تن و جان كسانى ارزانى مى دارى كه با" منش نيك " كارمى كنند ودر پرتو "اشه " آموزش خرد نيك ترا بدرستى به پيش مى برندو خواست ترا بر مى آورند و براى پيشرفت جهان مى كوشند " يسنه هات ۳۴ كرده ۱۴
بايد براى آبادانى جهان كوشيد و آن را بدرستى نگهبانى كرد و به سوى روشنايى برد ۲ يسنه هات ۴۸ كرده ۵
آبادانى گيتى را باد . هوم يشت هات ۱۰ كرده ۲۰. *
با در نظر گرفتن اينكه لعاب اصلى همه ى جشن ها در شادى و شادمانى و پويايى قالب ريزى شده است و طبيعت تكيه گاه نخستين آنهاست ، نقش شادى آنچنان تعيين كننده است كه برابر شدن نام روز و ماه نيز انگيزه گردهمايي و انجمن مي شود تا شادمانى را همگانى سازد .
در همه ى اين گردهمايى هاى شادى آفرين ، آتش يا خورشيد زمينى كانونى گرمابخش بوده كه فروزشش ياد آور تاثير پيدايش آن در زندگى بشر مي گردد.
جشن سده :
يكى از جشن هاى يادمانى سده است كه چهلمين روز زمستان يا چهلمين روز زايش ميترا است كه برابرست با آبان روز از ماه بهمن يا دهم بهمن . اين چهل روز درفرهنگ مردم به چله ى بزرگ نامورست كه ميدان تاخت و تاز سرماست . با پايان يافتن چله بزرگ ، چله كوچك مى آغازد كه عمرى بيست روزه دارد
شدت سرما درچهار روز پايانى چله بزرگ و چهار روز نخستين چله كوچك است كه در فرهنگ توده به چارچار مشهورست پس از آن به گفته ى شيرازى ها تك سرما مى شكند .گمان دارد كه زبانزد ( ضرب المثل ) سياهى به زغال مى ماند نيزاز برآمد هاى روزهاى چار چار باشد.
واژه سده : از منظر گوناگون مى توان دليل طبيعى براى اين واژه يافت
۱ - نياكان ما سال رادو بخش مى دانستند : تابستان بزرگ كه هفت ماه بود و از فروردين شروع مى شد و در آخر مهر پايان مى يافت . زمستان بزرگ كه پنج ماه بود و از ماه آبان آغاز و در آخراسفند پايان مى يافت . ( درسرزمين يخ بسته ى سوئد نيز سال را دو بخش مى كردند )
سده سدمين روز از زمستان بزرگ است - از آبان تا دهم بهمن - كه آنرا جشن مى گرفتند.
۲ - فرهنگ توده يا شفاهى كه سينه به سينه است آنرا سد روز مانده به برداشت محصول مى داند در ترانه اى كه در روستاهاى خراسان خوانده مي شود آمد ه است :
آىسده ، سده ، سده
سد به غله ، پنجه (پنجاه ) به نوروز
۳ - بيرونى دركتاب التفهيم جشن سده را پنجاه روز و پنجا ه شب تا نوروز مى داند
فرهنگ توده با كاربرد بسيار بالايش كه مى بايد مورد توجه پژوهشگران مردم شناسى و جامعه شناسى باشد با گفته ى بيرونى همخوانى دارد و بى گمان يكى از معتبرترين سرچشمه ى كار بيرونى در آين زمينه نيز فرهنگ توده بوده است .
۴ - ازمنظراستوره شناسى :
استوره ميدان گاه رويا ها و آرزوهاى بشرى است كه پا به پاى باستان شناسى و تاريخ پيش مى رود ، آنگاه كه تاريخ و باستانشناسى به تاريك گاه ها و بن بست ها مى رسند اسب رهوار استوره رويا ها را بازسازى مى كند . آنگاه كه تاريخ و باستاننشناسى هم از رخوت وبن بست وارهند استوره همچنان خود را بر اوراق سينه ى نسل ها مى نگارد واين چنين ميان نسل ها جاودانه مى گردد . كشف و دسترس به آتش نيز از اين منظر جالب توجه است ، از پرومته يونانى كه آتش را از خدايان مى دزد ودر رازيانه پنهان مى كند و به زمين مى آورد تا هوشنگ پيش دادي وقصه ى بر خورد سنگى به سنگى .... در شاهنامه از هوشنگ به عنوان كاشف آتش نام برده شده است :
يكي جشن كرد آنشب و باده خرد سده نام آن جشن فرخنده كـــرد
زهوشنگ ماند اين سده يادگار بسي باد چون او دگر شهـــــريار
اما برخى ازشاهنامه شناسان آنرااز افزوده ها مى دانند ، نكته اى كه در اينجا مى توان مطرح كرد ، ان باغ هميشه تر و تازه ى روياپرور آدمى است ، يعنى روياى گمنامان هميشگى صحنه ى زندگى . در زير همه ى تاروپود به گردآلود ە ى زمان ره باريكه ى پسينى از استوره به تاريخ هست كه مى بايد كنجكاوانه آنرا كاويد به ويژه در " ايران سرزمين تضادهاى بزرگ "۱
به هر روى بزرگداشت اين آخشيج (عنصر) در چهارسوى جهان به نامى و نشانى برگزار مى گردد و در ايران زمين نيز در دهم بهمن يعنى آبان روز از ماه بهمن اين آيين برگزار مي شود از سده سوزى چوپانى و سده سوزى زرتشتيان گرفته تا چيلله قاچدى روستاهاى رضاييه تا...
همه نشانه ها از شناخت انسان است در راستاى كار و آبادانى .
روشنايي ، گرما و شادمانى همگانى باد
سرچشمه ها :
* آنچه از اوستا برگرفته شده است از اوستا كهن ترين سروده ها و متن هاى ايرانى گزارش و پژوهش جليل دوستخواه جلد يك چاپ يازدهم ، تهران است
1ـ اساطير ايران، رويه 9، جان هينلز، ترجمه ژاله آموزگار ـ احمد تفضلی، کتابسرای بابل
جشن سده ، نشان فروزندگی مهر میهن 
مژده كه جشن سده آمد كنون 
