در جهان عرب حس امتناع ديرپايي براي پذيرفتن ايران در كانون خانواده خود مشهود است كه نخستين نشانه‌هاي آن در اوايل انقلا‌ب و رد درخواست عضويت ايران در اتحاديه عرب نمود يافت. بر اين مبنا موضعگيري ايران در قبال تحولا‌ت كشورهاي عربي را دخالت يك كشور غيرعضو خانواده تلقي كرده و حتي در گامي فراتر از آن صحنه عرب را آوردگاه ايران و آمريكا معرفي كرده و با خلق گفتمان هلا‌ل شيعي سعي در معرفي ايران به عنوان تهديد صلح و امنيت منطقه دارند.
همسويي رويكرد جديد جهان عرب با استراتژي نوين آمريكا موسوم به <ترضيه خاطر عراق> جريانات سياسي خاورميانه را به سمت ايران سوق داده و در كنار توافق بر سر روند بعثي‌زدايي، بازنگري قانون اساسي عراق و تعبيه جايگاهي فراتر از كميت و جمعيت براي سني‌ها كه در بيانيه شرم‌الشيخ عينيت يافت درصدد انتقال بار ناامني‌ها در عراق به سمت ايران هستند. اين رويكرد جديد از تغيير مناسبات آمريكا و جهان عرب حكايت دارد، چنانكه رابطه انفعالي پس از 11 سپتامبر، به رابطه حسنه بدل شده است.
در نشست مجمع اقتصاد جهاني در اردن با واكنش كشورهاي عربي به اظهارات متكي درباره طرح صلح عربي و نافرجامي ايران از كسب حمايت آنها از برنامه صلح‌آميز هسته‌اي، شاخه‌هاي سياست نوين اعراب هويدا شد. كشورهاي عربي در حالي كه فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را در زمره تهديدات صلح و امنيت منطقه‌اي مي‌دانند اما از ديگرسو به‌صورت دستجمعي تمايل خود براي همكاري با آمريكا جهت بهره‌گيري از برنامه هسته‌اي را آشكار كردند. اعراب با طرح گسترده تمايل كشورهاي منطقه به تكنولوژي هسته‌اي درصدد عينيت نظريه دومينو بودند كه بر مبناي آن در صورت دسترسي ايران به فناوري هسته‌اي، ديگر كشورهاي منطقه نيز در اين راه گام برداشته و آنگاه تشتت فراگيري حاكم مي‌شود. با طرح نظريه دومينو، اروپا به لحاظ قرابت جغرافيايي با منطقه در مقايسه با آمريكا، روند موجود را حركت در راستاي تهديد امنيت خود معرفي كرده و درصدد عكس‌العمل در برابر آن برخواهد آمد.
همكاري آمريكا با جهان اعراب يك تبصره پيشگيرانه دارد و آن اينكه واشنگتن به موازات بسيج اعراب در مقابل ايران و نيز پيگيري استراتژي تهاجمي عليه تهران، درصدد پيگيري خط مشي تعديلي برآمده و بر همين اساس درخواست گفت و گو با ايران در خصوص امنيت عراق را مطرح كرده است كه فرآيند اوليه آن مي‌تواند در ادامه و يا عقب‌نشيني كاخ سفيد از اين تجربه تاثيرگذار باشد.
بعد ديگر همكاري عربي- آمريكايي در منطقه، تحولا‌ت آتي عراق است كه به‌سان گرانيگاه سياسي در منطقه ايفاي نقش مي‌كند. شيعيان عراق در فعل و انفعالا‌ت تغيير استراتژي آمريكا و بازنگري قانون اساسي عراق چاره‌اي جز همكاري با آمريكا ندارند. واقعيت آن است كه نزد شيعيان عراق تمايلا‌ت پان‌عربيستي قوي‌تر از گرايشات شيعه‌ايستي است. حتي گروه‌هاي شيعه عراقي كه سابقه روابط حسنه با ايران را دارند از منافع عراق عربي در مقابل درخواست‌هاي همسايه غير عرب خود نخواهند گذشت و در نهايت جانب رويكرهاي عربي خود را خواهند گرفت. تجربه نشان مي‌دهد كه ديدگاه‌هاي تاريخي و رواني هنوز بر جنبه‌هاي ايدئولوژيك و مذهبي غلبه دارد. تاملي بر روابط شوروي با چين، چين با ويتنام و ويتنام با كامبوج علي‌رغم پايبندي به مرام ماركسيست- لنينيستي متاثر از سوابق تاريخي بود. باور بر اين است كه با وجود نزديكي ايران و عراق، در صورت بازگشت آرامش و امنيت به اين كشور، شيعيان حتي با وجود حفظ اكثريت خود، ماه عسل كوتاهي با ايران خواهند داشت، چرا كه جوامع عرب در حال حاضر در تحولا‌ت منطقه‌اي و موضوع هسته‌اي كاملا با استراتژي آمريكا همسو هستند و حتي احتمال همگامي آنان با اقدامات آتي آمريكا عليه ايران نيز بعيد نيست. در اين بين روابط ايران و سوريه به عنوان متحد استراتژيك ايران در جهان عرب مورد تدقيق قرار مي‌گيرد. نگاهي به پيشينه روابط تهران- دمشق نشان مي‌دهد مخالفت سوريه با جنگ ايران و عراق حاكي از نگراني آن از تغيير كانون توجهات جهاني از موضوع اسرائيل- به عنوان مشكل ديرين خود- به ايران بود. سوريه همانند ديگر اعضاي اتحاديه عرب طرح صلح عربي به ابتكار ملك‌عبدا... پادشاه عربستان را پذيرفته و از سياست زمين در برابر صلح حمايت كرده است؛ چنانكه در كنفرانس مادريد هم بر اين سياست صحه گذاشت. تنها زميني غير از فلسطين كه در جهان عرب در اشغال به سر مي‌برد بلندي‌هاي جولا‌ن سوريه است و طبيعي است كه سوريه براي رهايي اين قسمت از اشغال اسرائيل در تكاپوي تحقق سياست زمين در برابر صلح برآيد. از ديگر سو سوريه هم در نهايت در گزينش بين تصميم‌هاي جهان عرب و ايران، جانب اعراب را مي‌گيرد؛ چنانكه در زمان جنگ ايران و عراق، سوريه هم بيانيه‌هاي اتحاديه عرب را امضا كرده و حتي در خصوص موضع اتحاديه عرب درباره جزاير سه‌گانه ايراني، از موضع اعراب پيروي مي‌كند. حتي حمايت سوريه از حزب‌ا... لبنان هم جنبه تهاجمي در برابر روابطش با اسرائيل دارد و مشكل آن با اسرائيل ماهيت متفاوتي با مشكلا‌ت ايران و اسرائيل دارد.
