بيست ششم آوريل سال 2006 ، بيست سال از فاجعه چرنوبيل می گذرد. امروز مردم اوکراين و بلاروس گردهمآيی هائی تشکيل ميدهند تا از عزيزان درگذشته و بيمار خود ياد کنند ، شايد بتوانند وجدان های خفته جهانيان را بيدار سازند.
خبر فاجعه خيلی مختصر ونا مفهوم ، بعد از چند روز در سراسر جهان پخش گرديد. اما دراتحاد جماهير سوسياليستی شوروی! همچون همه نظام های خودکامه مردم از کم و کيف آن فاجعه وحشتناک آگاه نشدند. شايد هنوز نيز وارثين نظام خودکامه استالينی از فاش کردن علل فاجعه ابا داشته باشند.
بر اساس گزارش خبرگزاری دولت شوروی در ساعت 23 /1 بعد از نيمه شب روز 25 آپريل سال1986 بسب اختلال درسيستم سرد کننده آب ، نيروگاه چرنوبيل در اوکراين درهشتاد مايلی کيوف ، منفجر می گردد! برمبنای نظر کارشناسان بدنبال يک سری فرآيند های زنجيره ای راکتور شماره چهار نيروگاه متلاشی و با کنده شدن درپوش راکتور ، گلوله آتشينی به شعاع بيست متر از درون راکتور به هوا پرتاب میگردد.
طبق گزارش دولت شوروی تعداد کشته شدگان در زمان وقوع انفجار30 نفر بودند! و تا شعاع 30 مايلی محل حادثه 135000 نفر ميز مجبور به نقل مکان شدند.
گزارشات بعدی کارشناسان سازمان ملل متحد حاکی از اين است که در مرحله اول هشت هزار نفر مبتلا به سرطان تشخيص داده شدند که بسبب نبودن امکانات کافی در کشور برای معالجه و کيموتراپی به انگلستان ، امريکا و ايتاليا اعزام گرديدند.
آزمايش های انجام شده بر روی کسانی که در محيط آلوده در معرض مواد راديو اکتيو قرار داشتند و يا در مجاور آن زندگی ميکردند نشان داد که ضريب هوشی آنها به مقدار قابل توجهی کاهش يافته و در ساختار دی ان ا آنان اختلالاتی بوجود آمده که اثرات آن در نسل های متوالی نيزادامه خواهد داشت.
آمارگيری از احشام تلف شده و آسيب ديده بسبب شمار بسيار آنها هرگز ممکن نشده است.
آب روخانه ولگا بزرگترين رود سراسری اتحاد شوروی آلوده به مواد راديو اکتيو گرديد.
مواد راديو اکتيو در وضعيت سکون هوا تا شعاع سی مايلی محل انفجار پخش و ابر های حاوی راديو اکتيو ناشی از انفجار ، بخش وسيعی از آسمان بلاروس را پوشش داد.
هفتاد در صد از مواد راديو اکتيو پخش شده در فضا در بدن انسان و عناصر زنده طبيعت جذب ميگردند.
سبزيجات ، ميوه جات ، شيراحشام تا کشور بلاروس در همسايگی اوکراين بعد از گذشت 20سال هنوز به مواد راديو اکتيو آلوده هستند.
شهر ها و روستاهايی که در محدوده نفوذ مواد راديو اکتيو قرار داشتند آسيب ديده و از ساکنين خالی شده اند. معدود ساکنين فعلی آن ها که اجباراٌ به منازل نيمه ويران خويش باز گشته اند افراد مسنی هستند که توان و امکان انتقال از محل خود را ندارند و ناچار به اقامت در محل های آلوده می باشند. آنها مجبور هستند از موادی تغذيه کنند که آلوده به مواد راديو اکتيو است. انسان های رنج ديده و بيماری که عموماٌ درمانده و معلول بوده و هر لحظه در انتظار مرگ دردناک خويش می باشند.
مواد راديو اکتيو ساطع شده از راکتور شماره چهار نيروگاه چرنوبيل معادل سی يا چهل برابر مجموع مواد راديو اکتيو دو بمب اتمی هستندد که در سال 1945 بر فراز دو شهر هيروشيما و ناکازاکی ژاپن فرو ريخته شده اند.
بنا بر نظر کارشناسان محيط زيست ، هزاران سال طول خواهد کشيد تا مناطق آلوده شده در اوکراين و بلاروس دوباره پاک و برای زيست موجودات زنده آماده شوند.
مجموعه اين مصائب ناشی از ضعف مديريت و ناکافی بودن آموزش کارکنان نيروگاه ، طراحی نا ايمن راکتور های آر - بی - ام - کا و ضعف تکنولوژيکی و کافی نبودن تجهيزات کنترل و سيستم های متوقف کننده اضطراری بوده است. که اکنون نيروگاه بوشهر نيز براساس همان طرح و همان روش در حال ساخت است.
در تمام کارخانجاتی که سيستم های کنترل کننده به پروسه توليد نظارت دارند همواره دو عامل در چگونگی عملکرد کارخانه اثر گذار می باشند. اول اشتباهات و ناکارآمدی کارکنان. دوم ميزان حساسيت و دقت کنترل کننده ها.
در کارخانجات معمولی ، حتی در واحد های توليد آمونياک که توليد در حرارت و فشار خيلی بالا انجام ميشود درصورت بروز خطر ميتوان به سرعت سيستم های توليد را از کار باز داشت ، ولی اين کار در نيروگاه های هسته ای با سرعت امکان پذير نمی باشد و اشتباهات انسانی بايد بوسيله سيستم های کنتزل کننده دقيق جبران شود.
سيستم های سرد کننده نيروگاه های هسته ای يکی از حساس ترين و خطر آفرين ترين قسمتهای نيروگاه ميباشند ، عواملی که مجموعاً مسؤل انفجار نيروگاه چرنوبيل بودند اشتباهات انسانی و و عمل نکردن به موقع سيستم های کنترل کننده راکتور آر - بی - ام - ک بودند. در اين سيستم به منظور افزايش ميزان توليد الکتريسيته به جای استفاده از جاکت های آب سرد برای خنک کردن جداره راکتور به منظور زودودن گرمای درون راکتور ، از روش آب جوشان با توليد بخار که جداره راکتور را خنک می کند استفاده ميشود. در اين روش درصورتی که بهر علت ميزان توليد الکتريسيته از حد معين طراحی کاهش يابد راکتور از حالت پايداری خارج خواهد شد و چنانچه تجهيزات ايمنی و کنترل کننده مؤثر و کافی وجود نداشته باشد حرارت درونی راکتور سريعاٌ افزايش يافته و با گرم شدن و جوشش آب جوشان حرارت جداره راکتور به مرحله بحرانی خواهد رسيد و قادر نخواهد بود حرارت ناشی از فعاليت درونی راکتور را کاهش دهد. در اين وضعيت راکتور غير قابل کنترل می شود. اين پديده در کنار عوامل ديگر يکی از مشکلات عمده ای بود که کارکنان نيروگاه چرنوبيل نتوانستند راکتور شماره 4 را از متلاشی شدن نجات دهند.
بعد از گذشت 20 سال از قطع فعاليت نيروگاه چرنوبيل هنوزمسأله چرنوبيل به عنوان يک مشکل جهانی مورد بحث ميباشد. ضرر و زيان ناشی از انفجار نيروگاه چرنوبيل در سال 1986 معادل 12.8 بيليون دلار تخمين زده شد. هم اکنون 200 تن کيک اورانيوم و تقريباٌ يک تن پلوتونيوم در سه راکتور باز مانده وجود دارند. برای پاک سازی خاکستر های حاوی مواد راديو اکتيو و تخليه سه راکتور بازمانده به منظور پايان دادن به نشت پرتوهای راديو اکتيو ، به مناطق مجاور هفت کشور صنعتی و روسيه در يک اعانه خواهی بين المللی 768 ميليون دلار جمع آوری کرده اند.
تجهيزات و لوازم پاک سازی قرار است در سال 2007 آماده شود و اگر همه کار ها بر اساس برنامه تدوين شده پيش رود و از همان زمان نيز پاک سازی آغاز گردد طبق تخمين کارشناسان 100 سال طول خواهد کشيد تا رآکتورها پاک شوند. اما اين را بايد در نظر داشت که240000 سال زمان لازم است تا فعاليت تشعشعی پلوتونيوم در اعماق زمين متوقف گردد.
هرچند نيروگاه های سوخت هسته ای کشورهای غرب اروپا و امريکا از تکنولوژی برتری برخوردار هستند و دارای ضريب ايمنی بالا تری از تکنولوژی روسيه می باشند ، معهذا چون علاوه بر خطرات و پيآمد هايی که استفاده از انرژی هسته ای بر محيط زيست و سلامت موجودات زنده می گذارند و هزينه توليد انرژی از آن نيز گران تر از توليد انرژی از منابع فسيلی ، آبی و بادی هستند بعد از حادثه چرنوبيل نه تنها هيچ نيروگاه هسته ای در هيچ کشوری جزهندوستان ساخته نشده ، بلکه در بيشتر کشورهای اروپايی اين نيروگاه ها به تدريج از خط توليد خارج ميگردند و با برنامه ريزی تدريجی عمل جايگزينی همه آنها با نيروگاه های گازی ، نفتی ، بادی و آبی در حال اجرا است.
سرمايه بری نيروگاه های هسته ای بيشتر از تمام روشهای ديگر توليد انرژی است. با توجه به معيار های سرمايه گذاری ، با در نظر گرفتن سود و زمان برگشت سرمايه عمر مفيد نيروگاه های هسته ای در بعضی از کشور ها در مراحل اوليه طراحی و بررسی های اقتصادی تقريبا 21 سال در نظر گرفته شده بود اما با توجه به هزينه زياد تعميرات و نگاه داری آن ها که به مراتب بيش از نيروگاه های آبی ، بادی و فسيلی است ، سرمايه گذاری برای 21 سال قابل توجيه نبوده و سبب شده که بيشتر نيروگاه های فعال درحال حاضر عمر فعالی بيش از برنامه ريزی های اوليه داشته و تا مرز 40 سال ممکن است افزايش داده شوند.
با توجه به سرمايه بری زياد و مشکلات جانبی صنايع هسته ای پس از فروکش کردن تب استفاده از نيروی اتم برای توليد انرژی ، کشورهايی که سرمايه گذاری در آنها بر مبنای واقع گرايی و توجه به فاکتور های اقتصادی ، سياسی اجتماعی و زيستی انجام می گيرد ، رغبتی برای سرمايه گذاری در ساخت نيروگاه هسته ای وجود ندارد و با بهره گيری از داده های آزمايشگاهی وعملی پروسه های نوين بادی و گازی بدون شک در سال های آينده جايگزين نيروگاه های هسته ای موجود خواهند شد.
مضافاً اينکه انباشت و خارج کردن زباله های سوختی نيرو گاه ها علاوه بر هزينه های زياد دارای خطرهای محيط زيستی نيز می باشند ، استفاده از سوخت هسته ای بطور کلی از صنعت توليد انرژی خارج خواهد شد.
****
بدورازهرهدفی که در پشت برنامه هسته ای جمهوری اسلامی وجود دارد حاکمين و حاميان برنامه های هسته ای آنها اگر به واقعيت ها توجه نداشته باشند و برای اداره و کنترل نيروگاه هسته ای بوشهر و فرآوری اورانيوم ، به توانائی های فنی و کاری کارکنانی که بايد آن را راه اندازی و اداره کنند و سيستم های کنترل کننده ای که با کدهای قابل قبول جهانی هم آهنگی داشته باشند ، از هم اکنون نينديشند و فقط بخواهند از جنجال های بوجود آمده به عنوان پوششی برای گريز از بحران های حاکم بر کشور استفاده کنند ، نه تنها نسل امروز و خود آن ها ، بلکه نسل های آينده نيز در منجلابی که برنامه هسته ای جمهوری اسلامی بوجود آورده است فرو خواهند رفت و دور از ذهن نخواهد بود که مردم ميهن ما نيز فاجعه ای همچون شامگاه 25 آوريل سال1986 را پيش رو داشته باشند.
