با برکناری پرزیدنت نیکسون و پایان دوره حکومت های پشتیبان شاه، تغییر عمده ای در رابطه ایران و آمریکا به وجود آورد.برای مدتی بالغ بر دو دهه شاه با روسای جمهوری در آمریکا سر و کار داشت که آنها را به عنوان رهبران جهان آزاد از خود برتر می دانست. ترس از گسترش نفوذ شوروی و نگرانیش از عکس العمل ملت ایران در برابر مشارکت او در کودتای 28 مرداد 1332 موجب آن گردیده بود که شاه مانند کودک یکه نیازمند مادر است توجه مخصوص آمریکا را همیشه ضروری بداند. قباد فخیمی در کتاب " سی سال نفت ایران" نقل از "جیمز بیل" ایران شناس معروف نوشته است:
" برای برطرف کردن نگرانی های شاه لازم بود هر شش ماه یک بار یک مقام عالیرتبه آمریکا از ایران دیدن نماید و شاه را از پشتیبانی کامل آمریکا مطمئن سازد".
با چنین سابقه ای که در روابط شاه و روسای جمهور آمریکا وجود داشت از زمان روی کار آمدن پرزیدنت فورد ببعد خلائی بر این روابط سایه افکند و شاه که در آن زمان خود را بسیار قدرتمند می دید، برای کسب وجهه " تهدید کنسرسیوم" را تبدیل به
" تهدید غرب " نمود و با مصاحبه های متعدد خود، سیستم حکومتی آمریکا و غرب را زیر سئوال و مورد حمله قرار داد. این حملات باعث گردید که در آمریکا جوی بسیار نا - مناسب علیه خود او بوجود آورد. در نتیجه کمیسیون روابط خارجی سنای آمریکا با فروش سلاح و هواپیماهای رد یاب "اواکس" و تقویت بیش از حد ارتش ایران مخالفت نمود.
جنگ 1973 اسرائیل با اعراب و تواماً بهبود رابطه شاه با اعراب خاصه با مصرموجب سردی روابط اسرائیل با ایران را فراهم کرد. از یک طرف شاه با اجرای سیاست کمک های اقتصادی و نظامی به مصر و سوریه و کوشش در رفع اختلافات مرزی با عراق و قطع کمک به کردهای عراق؛ و از طرف دیگر با تقویت بیش از حد ارتش پانصد هزار نفری ایران و مجهز کردن آن به سلاح مدرن ساخت آمریکا و بر عهده گرفتن نقش ژاندارم خلیج فارس و ضمناً دسترسی به تکنولوژی اتمی ؛ دولت اسرائیل را بفکر انداخت که شاید کشور ایران در صدد است که تمام نقشهای اسرائیل را در منطقه به عهده گیرد و نیاز آمریکا به اسرائیل را در منطقه خاور میانه بحد اقل برساند.
قباد فخیمی در کتاب خود چنین نوشته است:"اینطور به نظر می رسد که شاه هیچ حد و حصری برای محدوده دوستی ودشمنی قائل نبود و بی مهابا در مصاحبه های خود با مخبرین خارجی به همه می تاخت و حکومت خود را برتر از سایرین می دانست." او در مورد مصاحبه مایک والاس مصاحبه گر تلویزیون سی. بی. اس. C.B.S”" ادامه داده است:
مصاحبات مایک والاس با شاه
" در وقتی که هیچکس توجهی به بررسی چهره حکومت در انظار مردم ایران و اصلاح کمبود های مربوط به آن ندارد و شاه به پیشنهادات علم وقعی نمی گذارد؛ در اکتبر 1976 چهارمین و مهم ترین مصاحبه تاریخی خود را با مایک والاس آمریکا انجام داد. در این مصاحبه نفوذ یهودیان آمریکا را بر دولت آن کشور شدیداً مورد انتقاد و حمله قرار می دهد که برای شاه ایران تبدیل به یک کابوس بین المللی و روابط عمومی گردید.
طبق نوشته علم در تاریخ 19 مهر1355، شاه درباره مصاحبه اش با والاس گفت:
" سئوالات مردیکه لعنتی ( منظور والاس است) بطور باور نکردنی خصمانه بود مرا مجبور کرد اعلام کنم آمریکا توسط یهودی ها کنترل می شود و همین نفوذ است که کارتر را واداشته است با خرید های نظامی ما مخالفت کند." شاه بعداً با پیغامی که به سفیر اسرائیل می دهد کار را خرابتر می کند. علم می نویسد: شاه گفت " به اسرائیلیها بگویید که آن حرامزاده ( والاس) بحدی خصمانه عمل کرد که من چاره نداشتم تا افکارم را بازگو کنم ، او کم و بیش اینها را از من بیرون کشید. یادآوری کردم همه یعنی قسمت مطبوعاتی دربار، مشاوران یهودی ما و خود من، از شما تقاضا کرده بودیم که این مرد والاس را بحضور نپذیرید ولی شما مصرانه خواستید که ادامه دهید و حال به بینید که کار ما بکجا کشانده شده است. در پاسخ (شاه) گفت: " دست بهم مالیدن فایده ای ندارد. کار از کار گذشته است. اما به اردشیر (زاهدی) بگویید دیگر اجازه ندارد با چنین لاشخورهایی مصاحبه ترتیب دهد."
مایک والاس فرزند یک یهودی مهاجر روسی است. او در کتاب خاطرات خود بنام " Close Encounter" ( فارسی آن می تواند " از نزدیک روبرو شدن" باشد) در مورد شاه و فرح پهلوی و ایران به مطالبی اشاره کرده است از جمله:
" در مصاحبه سال 1974 مهمترین خبر چهار برابر شدن قیمت نفت بود. در عربستان با زکی یمانی وزیر نفت عربستان مصاحبه ای داشتم. زکی یمانی مدعی آن بود که شاه مشوق اصلی اوپک برای بالا بردن قیمت نفت بوده است. ولی شاه دربست این ادعا را رد کرد، و نشان داد که مایل نیست در باره آن صحبت کند. سئوال کردم شاید مشوق شما در بالا بردن قیمت نفت این بوده است که با آمریکایی ها و اروپایی ها حساب خود را تصفیه کنید. شما گفته اید که چشم آبی ها مملکت شما را غارت کرده اند. آیا شما واقعاً به این موضوع اعتقاد دارید؟ شاه جواب داد بله اعتقاد دارم و ادامه داد فقط به همین موضوع نفت نگاه کنید؛ برای مدت پنجاه سال نفت را می بردند و گاز آن را آتش می زدند. گفتم آنها (انگلیسی ها) می گویند اقتصادی نیست. جواب داد اقتصادی نیست! چون اهمیت نمی دهند."
" . . . بعد درباره حکومت مطلقه ایشان سئوال کردم. پرسید خوب دموکراسی چیست؟ شما بر طبق آنچه یونانی ها گفته اند عمل نمی کنید. گفتم ما رهبران خود را انتخاب می کنیم، ولی شما انتخاب نمی شوید. در ادامه این صحبت گفت: انتخاب رهبر تا چقدر، تاحدی که موجب تخریب ذاتی ماسونی بشود که بشما اجازه می دهد هر نوع سوء استفاده ای بکنید؟ پرسیدم، این واقعاً نظر شما درباره آمریکا می باشد؛ شاه گفت چیزی مثل آن."
ساواک و بکار گیری شکنجه
" مصاحبه بعدی ما در سنت موریس انجام شد. در این مصاحبه من مطلبی را که ایرانیها به من اخطار کرده بودند هرگز نپرسم در باره ساواک مطرح کردم و در باره تحقیقاتی که روزنامه " سندی تایمز" انگلیسی برای مدت یکسال در مورد اقدامات ساواک بعمل آورده بود گفتم: ساندی تایمز ادعا می کند ساواک شکنجه می دهد، ناخن می کشد، بطری فرو می کند و به زنها در برابر دیدگان شوهرانشان تجاوز می شود و شما می خندید. چه احتیاجی دارید که پلیس شاهنشاهی علیه اتباع شما این اقدامات را بکند. شاه گفت اولاً این مسخره است و واقعیت ندارد که من جوابی به آن بدهم. شما چرا این سئوال را می کنید فقط بخاطر گفته های "ساندی تایمز" گفتم در آمریکا هم مطالب مشابهی مطرح است . شاه گفت ما احتیاجی به شکنجه نداریم وقتی تحقیق می شود آنقدر شواهد در دست است که خودشان اعتراف می کنند. سازمان ما بهمان اندازه سازمان های فرانسوی و آلمانی مجهز هستند . پرسیدم اصلاً ساواک را برای چه می خواهید. گفت همه دارند کدام کشور است که پلیس مخفی ندارد. مصاحبه در اینجا خاتمه یافت."
" در پائیز سال 1976 دوباره برای تهیه برنامه با شاه ایران به تهران مراجعت کردم. . . . باید اعتراف کنم که من نظرات متغیری در مورد ایران و رهبرش داشتم. ایران بدون تردید یک کشور پلیسی بود ولی مانند کشورهای پلیسی دیگر اروپای شرقی و شوروی نبود. مثلاً در آن کشورها با کنترلی که بر همه جوانب زندگی وجود داشت، شخص احساس می کرد دارد خفه می شود ولی وضع ایران این طور نبود، بنظر می رسید که زندگی شکوفه می زند. رفت آمد وجوش و خروش که مترادف با زندگی شاد، پر نشاط از اجتماعات شهری آزاد می باشد در همه جا بچشم می خورد. وجود هوای خوب وخارجیانی که در ایران زندگی می کردند از جمله بالغ بر سی هزار مستشار آمریکایی به این نشاط زندگی کمک می کرد. ولی همه این ها گمراه کننده بود زیرا رژیم شاه در حقیقت مانند هر رژیم پلیسی دیگری در کشورهای کمونیستی سرکوبگر بود و این ساواک بود که وظیفه داشت بطور مرتب همه را در خط نگهدارد. . . در مصاحبه بعدی خود با شاه وقتی سئوال کردم اگر شکنجه لازم باشد شما شکنجه می دهید؟ جواب داد نه بصورت قدیمی اکنون روشهای هوشیارانه ای برای تحقیق وجود دارد. پرسیدم مانند روشهای فیزیکی و روانی؟ جواب داد فیزیکی فکر نمی کنم. نه در حال حاضر؛ شاید در گذشته. در جواب یکی از سئوالاتی که در مورد ساواک از او کردم شاه تائید نمود که مامورین ساواک در آمریکا وظیفه دارند بدقت مواظب افراد و سازمان هایی باشند که با کشورشان خصومت دارند. وقتی که این مصاحبه در برنامه ( 60 دقیقه) "60 Minutes" در اکتبر 1976 پخش شد، اعتراف شاه به عملیات گسترده در آمریکا موجب عکس العمل فوری و تکذیب مقامات واشنگتن که در آن موقع مایل بودند اقدامات ساواک و مخالفین شاه را ناچیز جلوه دهند گردید.
نفوذ یهودیان آمریکا
مایک والاس که خودش یهودی می باشد، در مورد نفوذ یهودیان آمریکا در دولت های آمریکا از شاه سئوال می کند. شاه در این موضوع هم مثل بقیه مطالب صریح بود و در یک موقعیتی اعلام کرد که روسای جمهور آمریکا در حقیقت با سر انگشت آن گروه فشار ( لابی یهودیان) می چرخند. به این ترتیب:
" پرسیدم اگر این درست باشد چرا باید رئیس جمهور آمریکا به آن لابی توجه کند؟ جواب داد آنها قوی هستند. پرسیدم از چه نظر قوی هستند؟ جواب داد خیلی چیزها را کنترل می کنند. پرسیدم چه چیزی را کنترل می کنند؟ جواب داد، روزنامه ها، رسانه های گروهی، بانکها، مراکز مالی و گفت بیش از این ادامه نمی دهم. گفتم اعلیحضرت یک لحظه تامل بفرمائید! شما واقعاً تصور می کنید که اقلیت یهودی در آمریکا تا این حد قدرتمند است که می توانند رسانه های گروهی را وادار کنند تا نظرات آنان را در مورد سیاست خارجی منعکس نمایند؟ شاه مکثی کرد و جواب داد بله. گفتم آنها گزارش نمی دهند، ما گزارش نمی دهیم. شاه گفت لطفاً مطالب را مخلوط نکنید، نگفتم رسانه های گروهی، گفتم در رسانه های گروهی آنها افرادی را دارند، نه تمام رسانه را بعضی روزنامه ها فقط نظرات آنان (لابی یهودی) را منعکس می کنند. گفتم مثلاً روزنامه نیویورک تایمز را در نظر بگیریم. مالک آن روزنامه خانواده یهودی سالزبرگر (Salzberger) می باشد. آیا شما می فرمایید که این روزنامه در تهیه مطالب صیهونیستی، اسرائیلی، روابط آمریکا و اعراب را با تعصب عمل می کند؟ شاه جواب داد من باید تمام مقالاتی را که نیویورک تایمز در این موارد نوشته است نگاه بکنم تا به سئوال شما جواب بدهم. شما اگر این مقالات را در کامپیوتر قرار دهید به شما جواب می دهد. گفتم ای چیزهایی را که می فرمائید شما قبول دارید؟ جواب داد بهتر است صبر کنیم برای جواب کامپیوتر. نظرشان را درمورد " واشنگتن پست" پرسیدم؟ همان جواب را دادند. در مورد شبکه های تلویزیون پرسیدم؟ گفتند قدری کمتر."
گزارش سازمان " سیا" در باره شاه
" وقتی صحبت به فلسطینی ها رسید در این مورد نیز با صراحت تمام صحبت کرد. آنها را متهم نمود که می خواهند با گردن کلفتی، تروریسم و باج خواهی دنیا را تهدید کنند. ادعا کرد که رهبران دیگر عرب چون سادات، ملک حسین و حتی اسد از روشهای آنها به تنگ آمده اند. پرسیدم درباره معمر قذافی که فلسطینی های تروریست را با پول نفت کمک می کند چه میفرمائید ؟ چواب داد او دیوانه است. پرسیدم واقعاً این را قبول دارید؟ جواب داد بدون تردید این مرد کاملاً غیر مسئول و دیوانه است. این تشخیصی که برای وضع روحی قذافی بعمل آورد به من فرصت داد تا به موضوع حساس دیگری وارد شوم. پرسیدم مایل هستید که بشنوید که سیا چه مطالبی برای گفتن داشته است؟ گفت چرا که نه. گفتم از شما اجازه گرفتم، مرا به ساواک تحویل نمی دهید؟ جواب داد نه من تورا از آزمایش مخوف شکنجه ساواک نجات می دهم/ گفتم گزارش محرمانه "سیا"، شاه را به عنوان شخصی بسیار زیرک، دیوانه ای خود بزرگ بین (Megalomaniac) و خطرناک که ممکن است هدفهای خود را بدون توجه به منافع آمریکا دنبال نماید ترسیم نموده است. شاه پرسید، خوب من چطور می توانم آدم شما باشم، مامور شما؟ پرسیدم مقصودتان چیست؟ گفت مواظب منافع شما باشم. گفتم گزارش می گوید شاه متحدی مطمئن نیست (برای آمریکا) شاه گفت فهمیدم پس شما می خواهید من دست نشانده شما باشم؟ پرسیدم اعلیحضرت مایلید ادامه بدهم یا مطلب را فراموش کنم؟ جواب داد مطلب خنده داری است بهتر است ادامه دهید.
به شرح گزارش سیا در باره شاه ادامه دادم. گزارش می گوید رویا های با عظمت شاه بیش از امکانات مالی او می باشد. سیا اعلام خطر می کند وقتی منابع نفتی شاه در دو دهه آینده بپایان رسد شاه ممکن است قدرت نظامی جدید خود را برای تصرف منابع نفتی همسایگان خود مورد استفاده قرار دهد. وقتی پرسیدم درباره این ارزیابی نظرش چیست؟ همه را به عنوان مزخرفات دانست ولی بنظر می رسید از اینکه آنها را مطرح نموده ام ناراحت نیست.
( با توجه به گاف های سیاسی کشور براندازی که شاه در مواردمختلف مرتکب شد آیا هنوز هم ممکن است کسانی وجود داشته باشند که او را سیاستمداری طراز اول تصور کنند؟! اصلآً به شاه مشروطه غیر مسئولی چه مربوط است که با مصاحبه گر همه فن حریف دنیا دیده ای چون مایک والاس مصاحبه کرده و آنچه در دل دارد بر زبان آورد!! در عین حال اگر شاه این مطالب را با ملت ایران در میان می گذارد و به ملت نشان می داد که آمریکا در باره وی دارای چگونه برداشتی است؛ در آنصورت آیا ملت ایران علیه او که با تمام وجود ( در تصور خودش) به فکر عظمت و بزرگی کشورش بود انقلاب می کرد؟!)
معاملات فروش نفت و خرید اسلحه
بین سالهای 1972 تا 1978 انتقال اسلحه از آمریکا به ایران در سطحی انجام گرفت که تا ان تاریخ در دنیا بی نظیر بود. در این مدت فروش اسلحه به تنهایی ( بدون هزینه های زیر بنایی) بالغ بر شانزده میلیارد دلار شده بود. همزمان با آن بودجه نظامی ایران از رقم 1.4 میلیارد دلار در سال 1972 به رقم 9.4 میلیارد در سال 1977 رسید؛ هزینه های نظامی و امنیتی حدود 40 درصد بودجه را بخود اختصاص داده بود. ( نقل از کتاب "سی سال نفت ایران" نوشته قباد فخیمی، جلد دوم، صفحه 314)
افزایش هزینه های نظامی، همراه با گشاده دستی برای خرج درآمد نفت، ایران را بیش از پیش به افزایش صادرات نفت وابسته نمود.( اصرار شاه به بالا بردن تولید نفت در سطح 8 میلیون بشگه در روز) این وابستگی به صادرات نفت، موقعی بیشتر شد و جنبه حیاتی بخود گرفت که کشورهای بزرگ صنعتی و مصرف کنندگان عمده نفت با شوک چهار برابر شدن قیمت نفت بسرعت اقدامات ضربتی برای صرفه جوئی، تقلیل مصرف نفت و افزایش مصرف سایر انواع انرژی بعمل آورده و توجه خود را متوجه افزایش تولید نفت در دریای شمال، مکزیک، آلاسکا و سایر کشورهای غیر اوپک نمودند و در نتیجه آن آقدامات، صادرات کشورهای عضو اوپک از جمله ایران تقلیل داده شد.
برابر دستور العمل شماره 13 رئیس جمهور آمریکا که در ماه ژوئن 1977 صادر شد؛ به موجب آن برای فروش اسلحه به کشورهای دیگر محدودیت هایی اعمال شد. بر اساس این دستور العمل فقط یاران آمریکا در پیمان " ناتو"، استرالیا، ژاپن، نیوزیلند و اسرائیل از این محدودیت ها معاف می شدند. این تصمیم کارتر یکی از عوامل اصلی نگرانیهای شاه در مورد تغییر سیاست آمریکا در رابطه با ایران بود.
"سر آنتونی پارسون" آخرین سفیر انگلیس در دربار پهلوی در کتاب خود بنام "غرور و سقوط" نوشته است: " سال 1974 سال رونق اقتصادی و هیجان انگیزترین سال در تاریخ اخیر ایران بود. رونق اقتصادی در نیمه سال 1975 به سر آمد و ایران با کسر بودجه ای برابر با 2 میلیارد دلار روبرو شد. همه ما از عمر کوتاه این رونق اقتصادی حیران و غافلگیر شده بودیم. با افزایش تورم در غرب، نیاز به نفت کاهش یافت و با تقلیل ارزش برابری و شناور شدن دلار در ایران که گشاد بازی های بی حساب حاکم بر اقدامات حکومت شده بود، هزینه هائی که صد ها میلیون دلار برآورد شده بودند به میلیاردها دلار رسید. فساد مالی، خروج سرمایه و ارز کشور، کمبود نیروی انسانی آزموده و کمبود خدمات زیر بنایی مشکلات را چند برابر نمود".
تقلیل ارزش و شناور نمودن قیمت دلار یکی از بزرگترین شاهکارهای رئیس جمهور نیکسون بود. با این اقدام نیکسون دلار را از ورشکستگی نجات داد، تمام مطالبات طلا های متحدین اروپایی خود را باطل نمود و چون دلار پول رسمی معاملات نفت بود بخش عمده منافع حاصله از چهار برابر شدن قیمت نفت را به آمریکا منتقل نمود. کشور ایران که قبل از بالارفتن قیمت نفت با درآمد چهار میلیارد دلاری به آهستگی به جلو قدم برمی داشت ، به آسانی می توانست با صرفه جویی و کنترل هزینه ها علیرغم شناور شدن قیمت دلار و بالا رفتن ارزش واردات، با درآمد بیست میلیارد دلاری نفت با شرایط مطلوب به روند پیشرفت های خود ادامه دهد. اما متاسفانه نه تنها در خرید جنگ افزار که بخش اصلی بودجه عظیم کشور را بخود اختصاص داده بود تغییری داده نشد بلکه برای خرید سلاح پیشرفته از جمله هواپیماهای اواکس و رزم ناوهای مدرن جدالها ی پی در پی با دولت کارتر رئیس جمهور جدید آمریکا را شروع کرد. شاه با راهنمایی مشاوران خارجی خود برای حل مسئله محدودیت مالی و تقلیل صادرات نفت، علیرغم مخالفت کارشناسان شرکت ملی نفت، انجام معاملات تهاتری نفت برای خرید سلاح را با قیمت های غیر واقعی بعنوان راه نجات انتخاب کرد ولی این راه سرابی بیش نبود و در اندک مدتی با تشدید بحران اقتصادی همه چیز بطرف پرتگاه سقوط رفت.( نقل از کتاب " سی سال نفت ایران" جلد دوم صفحات 312-318)
در زیر فشار کاهش مصرف نفت در جهان که در نتیجه چهار برابر شدن قیمت نفت بوجود آمده بود؛ کنسرسیوم قبل از پایان دوره پنجساله خواهان تجدید نظر در شرایط قرار داد سال 1973 شد. از سرمایه گذاری در مناطق نفت خیز که طبق قرارداد چهل درصد آن برعهده آنها بود خودداری نمود. شاه کوشش کرد که با یاری گرفتن از پرزیدنت فورد و سایر مقامات آمریکایی برای فشار به کنسرسیوم و جلوگیری از تقلیل صادرات نفت ایران به نتیجه مطلوب برسد، ولی به نتیجه ای نرسید. در مذاکراتی که با کنسرسیوم بعمل آمد، کنسرسیوم لزوم تقلیل صادرات نفت ایران را از سطح پنج میلیون به چهار میلیون بشکه در روز مطرح نمود. شاه تهدید کرد که اگر کنسرسیوم تصمیم خود را عملی نماید شرکت ملی نفت از مازاد ظرفیت موجود در منطقه کنسرسیوم استفاده نموده و مستقیماً نسبت به فروش و صدور نفت اقدام خواهد نمود.
پر واضح است که هدف شاه از این تهدید فروش بیشتر نفت با هر شرایطی برای انجام تعهدات خرید سلاح بود . متاسفانه این همان چیزی بود که شرکت های نفتی کنسرسیوم منتظرش بودند تا بهر ترتیبی ممکن است قیمت نفت را پائین آورند.
معاملات تهاتری برای خرید سلاح به دلیل مخالفت کارشناسان امور بازاریابی و صادرات شرکت ملی نفت برای دادن تخفیف اضافی به خریداری که قرار بود نفت مورد معامله تهاتر نفت و خرید سلاح را برداشت کند به بن بست رسید. چون شاه و سایر سازمانها ارتشی ( نیروی هوایی و نیروی دریایی و تیمسار طوفانیان معاون وزیر جنگ و مسئول خرید سلاح کشور) با اوامر شاه نمی خواستند در برنامه خرید سلاح تغییری حاصل شود؛ با پیدا کردن فرمولی که به نام " کاموفلاژ" معروف شد، سعی در وادار کردن کارشناسان شرکت ملی نفت به سکوت کرده و این معاملات را انجام دادند. به این ترتیب که قیمت سلاح را که قابل تعیین و تشخیص دیگران نبود افزایش دادند و قسمتی از آن مبالغ کلان راپشت پرده به شرکتهای نفتی خریدار نفت منتقل کردند.بنابر این ظاهراً در قیمت نفتی شرکت ملی نفت تغییری حاصل نشد ولی در نهایت از خزانه کشور و بدون اطلاع مجلس شورای ملی مبالغ هنگفتی به شرکتهای نفتی بعنوان حق الزحمه پرداخت شد.
کنسرسیوم روزانه یک میلیون بشکه از برداشت نفت ایران تقلیل داد. ( در جلد دوم روز شمار تاریخ ایران درصفحه 304 ذکر شده است: " شرکت ملی نفت اعلام کرد، کنسرسیوم نفت ظرف یک سال روزانه 740 هزار بشکه کمتر از میزان تعهد خود از ایران نفت خریده است). در حالیکه شرکت ملی نفت به سختی و با استفاده از قراردادهای قبلی می توانست سهمیه تولیدات نفت خام خود را از طرح مشارکت اکتشاف و تولید در فلات قاره خلیج فارس صادر کرده و بفروش برساند؛ حال مجبور بود برای یک میلیون بشکه نفت اضافی از کنسرسیوم بازاریابی کرده و آنرا بفروش برساند. به این علت به شرکت ملی نفت دستور داده شد تهاتر نفت برای خرید سلاح ضروری است و از این نفت مازاد برای این منظور باید مورد استفاده قرار گیرد.
در معاملات تهاتری نفت رسم معمول بر این بود که شرکت ملی نفت تعدادی از شرکتهای معتبر نفت جهان را انتخاب کرده و به فروشندگان کالا (سلاح) معرفی می کرد. شرکت فروشنده کالا از بین آن شرکت های نفتی هرکدام را که مایل باشد به عنوان خریدار نفت انتخاب می کند. در این گونه معاملات شرکت ملی نفت هیچ گونه اطلاعی در مورد مذاکرات و شرایط خرید کالا ندارد و فقط بر اساس ارزش نهائی کالای خریداری شده با شرکت خریدار نفت وارد مذاکره قرار داد فروش نفت می شود. شرکتهای عضو کنسرسیوم که طبق قرارداد 1973 از برداشت مستقیم نفت ایران خودداری کرده بودند اکنون بعنوان واسطه معاملات تهاتری آماده خرید نفت از ایران به قیمت ارزان برابر طرح کاموفلاژ شدند. لازم به ذکراست که طرح کاموفلاژ خرید سلاح یک اقدام آرسن لوپنی و فریب کامل ملت ایران و تاراج بیت المال است. حتی علم در یاداشت های 16 آبان 1354 خود در باره افزایش سرسام آور سلاح و ناوهای جنگی با سفیر آمریکا اظهار کرده است: " قیمت رزم ناوهایی که سفارش داده ایم از 180 میلیون به 260 میلیون و حالا به 360 میلیون دلار افزایش یافته است که خیلی بالاتر از نرخ تورم در سه سال گذشته می باشد". ( در حقیقت برای سفارش خرید چهار فروند رزم ناو از کمپانی " اینگل" سازنده رزم ناوها، کشور ایران، تقبل کرده بود که یک میلیارد هشتصد میلیون دلار بپردازد و ضمناً برای آموزش وتامین بخشی از قطعات یدکی پانصد میلیون دلار دیگر متعهد شده بود.)
طرح کاموفلاژ بسیار ساده است: چون پول فروش نفت به خزانه دولت می رفت و پول خرید سلاح و تجهیزات نیز از خزانه دولت پرداخت می شد، لذا می توان با کاموفلاژ قیمت خرید سلاح و تجهیزات جنگی و پرداخت قیمت اضافی معادل میزانی که شزکتهای نفتی برای تخفیف بیشتر می خواهند به شرکتهای نفتی، موافقت آنها را جلب نمود که نفت را ظاهراً به قیمت اوپک خریداری کنند. به این ترتیب ظاهراً شرکت خریدار نفت بابت هر بشکه نفت 12 دلار به شرکت ملی پرداخت می کرد ولی شرکت فروشنده سلاح با افزایش قیمت خود، و پرداخت آن به شرکت خریدار نفت جبران آن اضافه پرداخت را می کرد. البته در این گونه معاملات تهاتری تنها شاه و معاون وزارت دفاع ارتشبد طوفانیان و مقام ایرانی(؟) رابط فروش سهمیه نفت ایران از اصل قضیه با اطلاع بودند. { پر واضح است که در این گونه قرارداد منافعی برای سه نفر مجریان اصلی این معامله در بر داشته است. در باره سوء استفاده بعضی ازمقامات ایران به جلد دوم، روز شمار تاریخ ایران، صفحه 305 مراجعه می کنیم: " 22 بهمن 1354، شرکت گرومن سازنده هواپیماهای "اف. 14 " حاضر شد 28 میلیون دلاری را که به بعضی از مقامات ایرانی رشوه داده شده است به حساب ایران واریز کند." و در تاریخ 24 بهمن 1354 ارتشبد طوفانیان رئیس صنایع نظامی ایران و مسئول خرید های ارتش سوء استفاده شرکت گرومن فروشنده هواپیما را ( از طریق تلویزیون ایران) تشریح نمود. در همان بهمن ماه ، پرونده متهمین نیروی دریایی به دادگاه رفت. مجموعاً 14 نفر در این پرونده متهم به سوء استفاده و تدلیس هستند. پس از رسیدگی به پرونده فرمانده سابق نیروی دریایی و سایر متهمین؛ به موجب رای صادره، 14 متهم پرونده محکوم به پرداخت جمعاً 644.5 میلیون ریال جریمه و خسارت و از یک تا 5 سال زندان محکومیت یافتند.}
در بخش چهارم این نوشته در مورد معاملات تهاتری و مذاکرات رئیس شرکت
(" مکدونالد دوگلاس" با "دکتر آرنولد هامر" مدیر شرکت نفتی اکسیدنتال با پا درمیانی جانسون پرزیدنت قبلی کشور آمریکا توضیحاتی داده شده است.)
ادامه دارد.
گردآوری در اندیشگاه ملی ایرانیان امیر هوشنگ آریان پور
منابع:
1- " تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران" فواد روحانی
2- " نفت و مسائل حقوقی آن" محمد علی موحد.
3- " 30 سال نفت ایران" قباد فخیمی.
4- "Blood & oil " منوچهر فرمانفرمائیان.
5- " یاد داشت های علم"
6- مطالب موجود پایگاه های اینترنتی در باره نفت از طریق جستجو در گوگل
