معدن هخامنشي گنداشلو تخريب شده است
هسته علمي دانشجويان باستانشناسي دانشگاه آزاد اسلامي مرودشت از تخريب معدن گنداشلو و بي توجهي سازمان ميراث فرهنگي خبر مي‌دهند.
معدن تخريب شده گنداشلو متعلق به دوره هخامنشي
خبرگزاري ميراث فرهنگي _ گروه ميراث فرهنگي _ در پي تکذيب خبر تخريب معدن گنداشلو توسط روابط عمومي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، هسته علمي دانشجويان باستان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مرودشت با تحقيقي در اين‌باره اعلام کردند که اين معدن به شدت تخريب شده و سازمان ميراث فرهنگي فارس نسبت به اين موضوع بي‌توجهي کرده است.
به گزارش CHN چندي پيش خبري مبني بر تخريب معدن هخامنشي گنداشلو روي تلکس خبري خبرگزاري ميراث فرهنگي (CHN) رفت؛ اما چندي بعد تکذيبه سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به اين خبرگزاري ارسال شد که بنا بر رعايت قوانين مطبوعات، اين جوابيه منتشر شد. اما به تازه‌گي هسته علمي دانشجويان باستان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مرودشت با تحقيق درباره تاييد يا تکذيب اين خبر به معدن رفته و گزارشي مبني بر تخريب اين معدن به CHN ارسال کرده‌اند.
بنا بر گزارش هسته علمي دانشجويان باستان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مرودشت، برشهاي سنگ کوه در اطراف معدن باستاني نشان ميدهد که اگر اين معدن آنگونه که ادعا شده، تعطيل هم شده باشد، در همين اواخر دچار تخريب شده است.
همچنين اين هسته دانشجويي اعلام کرده است که گذشته از آن، در اطراف معادن جديد داير مورد اشارة سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس که ادعا شده غير تاريخي است، تعداد زيادي خرفتخانههاي (آرامگاههاي) دوره اشکاني و ساساني وجود دارد خطري جدي براي آنها ايجاد کرده و بايد فکري به حال آنها بشود.
همچنين اين هسته دانشجويي در پايان گزارش خود تاکيد کرده‌اند که در صورت لزوم، هسته علمي دانشجويان باستان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مرودشت، آماده است تا علاوه بر همراهي رياست سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس براي بازديد از محل، مدارک مربوط به اين تخريب ها را در اختيار آن سازمان قرار دهد.
متن کامل گزارش هسته علمي دانشجويان باستان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مرودشت به اين شرح است:
تخريب معدن سنگ هخامنشي گُنداشلوي فارس؛
تکذيب ها و تأييدها
در پي انتشار خبري مبني بر تخريب معدن گنداشلو توسط خبرگزاري ميراث فرهنگي (CHN) در مورخ 18/5/88 و متعاقب آن تکذيب اين خبر توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس در تاريخ 4/6/88، برخي از اعضاي هسته علمي دانشجويان باستانشناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مرودشت، براي اطلاع از صحت و سقم اين اخبار از محل بازديد کردند که نتيجه آن در ادامه آمده است:
انگيزه براي پي بردن به اصل موضوع نکتهاي بود که در خبر تکذيبية سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس وجود داشت مبني بر اينکه «معدني غير تاريخي در 2 کيلومتري روستاي گُنداشلو قرار داشته و فاقد ارزش تاريخي بوده و فعاليت آن از سوي اين سازمان متوقف گرديده است»
در جوابيه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس آمده بود: «احتمالاً معدن مورد نظر كارشناس باستانشناسي كه در اين خصوص با خبرگزاري ميراث فرهنگي (CHN) مصاحبه نموده همين معدن بوده كه در 2 كيلومتري روستاي گُنداشلو قرار دارد و فاقد ارزش تاريخي است و همانطور كه گفته شد فعاليت آن از سوي اين سازمان متوقف گرديده است».
در آغاز، اين پرسش مطرح شد که اگر معدن جديد غير تاريخي بوده است، چرا جلوي کار آن گرفته شده و «فعاليت آن توسط سازمان ميراث فرهنگي متوقف شده است»؟ پيش از اقدام به بازديد از محل سعي کرديم بفهميم که آيا در سالهاي گذشته کار علمي و مطالعاتي روي اين معدن انجام شده است يا نه؟ جستجوها نشان داد که در 5 سال گذشته، يک پاياننامه تحقيقي در مقطع کارشناسي ارشد باستانشناسي دربارة «معادن هخامنشي مرودشت» نگاشته شده است. در اين پاياننامه عکسهايي هم از همين معدن منتشر شده که نشان ميدهد معدن جديد در اطراف معدن هخامنشي در حال برداشت و کار است.
در اينجا خلاصه اطلاعات علمي پاياننامه آقاي امان اللهي را درباره اين معدن ذکر ميکنيم:
« موقعيت طبيعي كان:كانسنگ كوه گُندشلو در جنوب كوه سبز و در 45 كيلومتري جنوب‌غربي، تخت‌جمشيد واقع شده است. مختصات جغرافيايي كانسنگ كوه گُندشلو ?04?, 54,?29 شمالي?30?, 36 ,?52 شرقي و ارتفاع 1618 متر از سطح دريا است.
موقعيت فعلي كان: كانسنگ كوه گنداشلو واقع در كوه گندشلو از سه طرف به زمين‌هاي زراعي محدود است. از شمال، شرق و جنوب به ترتيب با زمين‌هاي آقايان علي ارجي (عوض ارجي)، آقاجان محمد قرباني، احمد خليفه، شهيد قلي حق‌جو، چراغ روشنك و از سمت غرب به كوه گندشلو محدود است.
تاريخچه: كانسنگ كوه گندشلو با توجه به شواهد به جاي مانده از جمله كا‌ن‌هاي استخراج سنگ در زمان هخامنشيان است. اما امروزه در كوه گُندشلو از سال 1381 خورشيدي سه كانسنگ ساختماني در حال استخراج سنگ هستند. دومين كان فعال كه به نام آقايان جمالي، توكلي و حاج اكبر (اصفهاني الاصل) است، باعث تخريب صد در صد كان باستاني كوه گندشلو شده است.»
با توجه به يادداشتهاي ياد شده، براي بازديد به محل رفتيم. در زمان بازديد، فعاليتي در معدن انجام نميشد. با اين وصف، تازگي برشهاي سنگ کوه در اطراف معدن باستاني نشان ميدهد که اگر اين معدن آنگونه که ادعا شده، تعطيل هم شده باشد، در همين اواخر اين اتفاق رخ داده است. گذشته از آن، در اطراف معادن جديد داير مورد اشارة سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس که ادعا شده غير تاريخي است، تعداد زيادي خرفتخانههاي (آرامگاههاي) دوره اشکاني و ساساني وجود دارد که ادامه کار معادن جديد همان طور که در عکسهاي 2 و 3 ديده ميشود، خطري جدي براي آنها ايجاد کرده و بايد فکري به حال آنها بشود.
گفتني است اهالي منطقه به خاطر مي آوردند که در سالهاي گذشته در هنگام برداشت سنگ از کوه تعدادي از بلوکهاي ناتمام سنگ هخامنشي، پيش از آغاز به کار فعاليت‌هاي معدني منفجر شده‌اند. البته براي باور اين ادعاهاي مردم محلي، شواهدي وجود دارد.
در منطقه مرودشت تعدادي معدن استخراج سنگ از دوره هخامنشي شناسايي شده است. متاسفانه وضعيت حفاظتي بيشتر اين معادن چندان رضايت بخش نيست. وجود معادن نشاندهنده استفاده هخامنشيان از سنگهاي محلي در برپايي و ساخت معماري عظيم تخت جمشيد است. به همين دليل تمامي محوطهها، آثار و شواهدي که نشاندهنده ارتباط با برپايي تخت جمشيد باشد، عملاً جزئي از «منظر و چشمانداز فرهنگي» تخت جمشيد بوده و بايد در حفاظت از آنها کمال کوشش را به خرج داد.
حفاظت از محوطه ميراث جهاني و بشري تخت جمشيد بدون رعايت تمام جوانب فرهنگي، تاريخي، زيست محيطي و باستانشناختي آن کاري عبث و بيهوده است. چگونه ميشود دَم از حفاظت تخت جمشيد زد ولي از معادن آن حفاظت نکرد.
معادن دوره هخامنشي در مرودشت، قابل اعتمادترين و سهل الوصولترين منبع مرمتهاي حال و آينده تخت جمشيد است. به خصوص با آزمايشهاي دقيق کانيشناسي ميتوان گفت که براي ساخت کجاي تخت جمشيد از سنگهاي کدام معدن استفاده شده است. البته لازم به ذکر است که تا حدود زيادي اين آزمايشها در رسالة آقاي امان اللهي به انجام رسيده و ذکر شده است.
در پايان بايد گفت که اين معادن اهميتي به اندازه خود «محوطة ميراث جهاني تخت جمشيد» دارند و آنها در حکم يک موزه فضاي باز که تاريخچه صنعت، علم و هنر ما را نشان مي‌دهند، حايز اهميت اند. از ديدگاه کساني که در کشور ما با مصاديق ميراث فرهنگي ناآشنا و بيگانه هستند، شايد چنين آثاري داراي ارزش و اعتبار نباشد اما در دنياي امروز معمولاً اينگونه آثار نه تنها از جنبة حفظ ميراث فرهنگي و بشري بلکه به عنوان قابليت‌هايي براي توسعه گردشگري و نشان دادن جذابيتهاي تاريخي و فرهنگي به خوبي مورد استفاده قرار مي گيرند.
انتظار مي رود که سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس نهايت تلاش خود را در شناسايي و حراست از چنين ميراثي که همانند بناهاي يادماني به طور آشکار جلب توجه نمي‌کنند، کوشا باشد و در معرفي آنها به علاقمندان بکوشد.
در صورت لزوم، هسته علمي دانشجويان باستان شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مرودشت، آماده است تا علاوه بر همراهي رياست محترم سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس براي بازديد از محل، مدارک مربوط به اين تخريب ها را در اختيار آن سازمان قرار دهد.
