حوادث و تصادفات جاده ای در جهان به سرعت رو به افزایش می باشد . سالیانه در جهان بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر قربانی این نوع حوادث می گردند . بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی سالانه بیش از پنجاه میلیون نفر در جاده ها دچار سانحه میشوند که سهم ایران از این تلفات بسیار چشم گیر و درد آور میباشد . آمار تصادفات رانندگی در ایران بیش از چهارصد هزار مورد در سال است که نشان از نا امنی وحشتناک جاده های ایران دارد .
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که سوانح جاده ای به یک بحران جهانی قابل مقایسه با بیماری ایدز بدل میشود . خطای انسانی ، اصلی ترین عامل تصادفات جاده ای در جهان می باشد . بنا به گزارش این سازمان کشورهای در حال توسعه بیش از سایر کشورها از نا امنی راه ها آسیب دیده اند به طوری که نود درصد تلفات جاده ای جهان به این کشورها مربوط می شود ، در حالی که به گفته این سازمان اکثر تلفات قابل پیشگیری است . سازمان بهداشت جهانی خواستار وضع قوانین جدی برای ایمنی بیشتر شده است همچنین خواستار اولویت بخشیدن به ایمنی عمومی به هنگام احداث جاده ها است .این اصلاحات ممکن است پرهزینه باشد اما سازمان بهداشت جهانی می گوید که تلفات جاده ای هزینه هایی معادل سه درصد تولید نا خالص ملی برای کشورهای در حال توسعه بجا می گذارد . در ایران برآورد شده که میزان خسارات ناشی از تصادفات رانندگی رقمی بیش از چهار و نیم میلیارد دلار است .
در کشور ما حدود نیمی از پنج میلیون دستگاه خودرو که در جاده ها روانند فرسوده هستند و نقش موثری در تصادفات دارند حتی بسیاری از خودروهایی که جدیدا تولید شده اند نیز بخاطر اینکه از استانداردهای قدیمی برخوردارند ، به اندازه کافی ایمن نیستند . فرسودگی خودروها در مورد خودروهای عمومی مانند اتوبوس ها یا خودروهای باری نیز صدق می کند و خطرناکترین حوادث رانندگی در کشورهای جهان سوم به ویژه ایران در کمین همین خودروهای جمعی است که گاه و بی گاه رخ می دهد و در یک زمان ده ها نفر را به کام مرگ می کشاند .
کشور ایران به نسبت جمعیت خود دارای بالاترین تلفات جاده ای در جهان است
بر اساس داده های اولیه ، در ایران سالانه بیش از چهارصد هزار تصادف رخ میدهد و بیش از سی هزار نفر در اثر تصادف های جاده ای جان خود را از دست میدهند . متاسفانه همه شهرها یا حداقل مراکز استانها بوسیله بزرگراه و اتوبان به هم وصل نیستند ، در همه استانها قطار و وسایل نقلیه عمومی امن وجود ندارد که حجم مسافر جاده ای را کم کند. جاده ها در بسیاری موارد نه تنها استاندارد نیستند بلکه به شکلی بسیار ناامن و فرسوده می باشند . در بسیاری ازجاده ها و راه ها علائم هشدار دهنده کافی وجود ندارد و مشکلات فراوانی که برشمردن آنها به تنهایی می تواند در غالب یک کار تحقیقاتی به صورت مفصل که صفحات بی شماری را در بر می گیرد ارائه گردد . این مشکلات و معضلات که باعث تلفات مالی و جانی بسیاری بر پیکره ایران زمین می شود همگی نشان از سوء مدیریت و بی تدبیری مسئولین دارد چرا که سالهاست از استقرار حاکمیت جمهوری اسلامی می گذرد اما نه تنها آمار و ارقام مربوطه کاهش نیافته بلکه شکل وحشتناکی در حال افزایش می باشد .
جدول مقایسه تلفات جاده ای ایران با چند کشور
کشور
1980
2002
2003
ایران
10000
23150
27000
انگلستان
6182
3581
3658
آلمان
15050
6842
6613
فرانسه
13499
7655
6083
ژاپن
11388
9575
8877
ایران در شش سال اخیر بیش از صدو پنجاه هزار کشته و بیش از یک و نیم میلیون مجروح در اثر تصادفات جاده ای داشته است. آیا این آمار نشان از بی تدبیری مسئولان نیست که در زمان صلح آمار کشته ها و مجروحان کشور، عدد ناچیزی کمتر از تلفات جنگ هشت ساله بین ایران و عراق باشد (با صرف نظر از مسائل سیاسی جنگ میان ایران و عراق ) . همانگونه که در جدول مقایسه تلفات آمده کشور های اروپایی در سالهای اخیر تلاش زیادی را برای کاهش تصادفات خود انجام داده اند و آمارها نشان می دهد که در دو دهه اخیر برخی از این کشورها تلفات خود را به نصف کاهش داده اند این در حالی است که در همین مدت تلفات ایران در این بخش از ده هزار نفر به حدود سی هزار نفر افزایش یافته ( افزایش سیصد درصدی ) .
میزان اتوبانها و بزرگراه های ایران تنها پنج درصد راه های کشور
یکی از بزرگترین علل تصادفات جاده ای در ایران عدم وجود جاده های کافی برای تردد این حجم بالای خودرو می باشد .در بررسی یکی از راههای پرتردد کشور( محور قزوین - رشت ) در سال 1384 تصادفات منجر به تلفات ، در چهل و سه درصد به شکل رودررو صورت گرفته و تنها سه درصد جلو به عقب بوده است . با این آمار می توان نشان داد که در صورتی که جاده ها در ایران به صورت اتوبان ها و بزرگراه هایی با مسیرهای رفت و برگشت مجزا تعریض و اصلاح گردند تقریبا می توان نیمی از تصادفات و تلفات را در مسیرهای بین شهری کاهش داد این در حالی است که میزان اتوبانها و بزرگراه های کشور تنها پنج درصد کل جاده های کشور را در بر دارد.
مقایسه راه های ایران با چند کشور
کشور
جمعیت(میلیون)
مساحت(هزار کیلومتر مربع)
طول راه ها ( هزار کیلومتر )
سرانه راه(کیلومتر/هزار نفر)
ایران
70
1651
171
6/2
انگلستان
60
8/244
2/372
6/2
آلمان
83
357
4/644
7/8
فرانسه
59
5/546
9/999
16/9
ژاپن
127
8/377
2/1152
9/1
مقایسه کشور فرانسه با ایران :
همانگونه که در دو جدول مقایسه ای مشاهده میشود کشور فرانسه با توجه به مساحتی تقریبا یک سوم کشور ایران دارای حدود شش برابر جاده ، بزرگراه و راه های استاندارد نسبت به ایران میباشد که اغلب این جاده ها در دو دهه اخیر احداث گردیده اند . با توجه به توسعه و ایمن سازی جاده ها در این کشور آمار تصادفات در سال 1980 از سیزده هزاروپانصد نفر به پنج هزار نفر در سال 2006 کاهش یافته است که تقریبا تمامی این تلفات نه بدلیل مشکلات فنی و امنیت راه هاست بلکه بدلیل مصرف الکل ، سبقت نابجا ، سرعت زیاد در هوای بارانی و خواب بوده که نشان دهنده خطای انسانی میباشد .
نکته جالب اینجاست که در جاده های خارج از شهر نمادهایی از کشته شدگان به شکل آدمهای آهنی به رنگ سیاه با نوشتن نام فرد کشته شده در محل تصادف قرار میدهند تا بعنوان یک زنگ خطر دائما جلوی چشم رانندگان باشد و یا در داخل شهر در همین نوع مکانها دسته گلهایی برای یادبود کشته شدگان در محل تصادف قرار میدهند که این نیز میتواند هر راننده را به یاد دسته گلی برای خود درنزدیکی همان محل بیاندازد . با وجود تمامی این فرهنگ سازی ها در کشور فرانسه ، قوانین و مقررات رانندگی بی رحمانه اجرا میگردد و هرکس از قوانین تخطی نماید بعنوان مجرم شناخته میشود و به سخت ترین شکل مانند سایر مجرمین مجازات میگردد . حضور دائم پلیس ، وجود دوربین های نظارتی و تکنولوژی روز به امنیت جاده ها قوت بخشیده و هیچ پلیسی نمی تواند با وجود اینگونه لایه های حفاظتی از حتی کوچکترین جرم رانندگان چشم پوشی نماید . سرانه وجود راه ها در کشور فرانسه برای هر هزار نفر حدود هفده کیلومتر میباشد در حالی که برای ایران با این گستره عظیم کمتر از سه کیلو متر برای هر هزار نفر است.
در سمینار بین المللی تصادفات جادهای در سال 1384 ، معاونت راهنمایی و رانندگی وقت ناجا ، عوامل اصلی تلفات جاده ای را در شش مورد عنوان نمود که عبارتند از :
1 – نبود مدیریت واحد در امر هدایت و کنترل ترافیک
2 – فقدان استراتژی ملی در کنترل راه ها
3 – سطح آگاهی پایین و ناهنجاری رفتاری برخی رانندگان
4 – پایین بودن ضریب ایمنی راه ها
5 – نا کارآمدی شبکه حمل و نقل بار و مسافر
6 – فقدان نظام مناسب امداد و نجات
در پایان :
هزینه های گزاف اجتماعی و اقتصادی تصادفهای جاده ای و آثار کوبنده فیزیکی و روانی آن روی افراد و جوامع امری است که مانند بسیاری از مسائل مهم کشور بر اثر سطحی نگری و سو مدیریت از چشم مسئولین بدور مانده و کشور را بسوی یک فاجعه پیش میبرد . وجود هواپیماهای فرسوده و نا امن با آنهمه سیاهی و سابقه بد در پرونده وزارت راه و سازمان هواپیمایی که سوار شدن بر آن هواپیماها هر بار دل مسافران را بلرزه در می آورد و فراز و فرود آن تنها با دعا و نیایش مسافران ممکن میباشد ، سفرهای کند و پر تلاقی قطارهای مسافری که بدلیل انحصاری بودن ، با امکانات بسیار کم و حجم انتقال محدود مسافر خستگی راه را تا آخر سفر بر تن مسافر باقی میگذارد ، ودر نهایت بی برنامگی در کلیه امور حمل و نقل بین شهری همگی باعث میشود که مردم خطر را بپذیرند و با خودروهای شخصی جاده های نا امن کشور را تبدیل به پارکینگ حجیمی از خودروها نمایند . بنابراین ضروری است فکری کرد تا با نگرشی صحیح در مدیریت و صرف هزینه ، حتی هزینه های سنگین از فاجعه کشته شدن سالانه سی هزار نفر و مجروح شدن سیصدهزارنفر در نیروی انسانی کشور که بطور میانگین سنی حدود 21 تا 40 سال دارند و زیان اقتصادی سرسام آور که روندی فزاینده دارد جلو گیری کرد .
