ادامه روند مذاكرات، مثبت است
شرق، نفيسه زارع‌كهن: سرانجام انتظارها به پايان رسيد و در فضايي پر از گرد و غبار نشست بغداد هم برگزار شد؛ نشستي كه با پيش‌بيني‌ها آن طور كه بايد هماهنگ نبود، اگرچه به باور بسياري از كارشناسان ادامه يافتن آن خود حكايت از نتيجه‌بخش بودن آن دارد. چند هفته‌اي بود كه گمانه‌زني‌هاي مختلفي درباره نتايج مذاكرات ايران و1+5 مطرح مي‌شد و با توجه به پايان موفقيت‌آميز نشست استانبول و ارسال نشانه‌هاي مثبت از طرفين مذاكرات، انتظارات ازنشست بغداد روز به روز افزون مي‌شد، اگرچه پس از پايان نشست در پنجشنبه‌شب گذشته و سخناني كه «سعيد جليلي»، دبير شوراي‌عالي امنيت ملي ايران و «كاترين اشتون»، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا اظهار كردند، اميدهاي بسياري از كساني كه چشم‌انتظار گشايشي بزرگ در مساله هسته‌اي ايران بودند، كمرنگ شد اما درهاي اميد به طور كامل بسته نشده است.
در مذاكرات دو روزه‌اي كه ايران و گروه 1+5 با يكديگر داشتند؛ بسته‌هاي پيشنهادي ارايه شد و طرفين ساعت‌ها با يكديگر به مذاكره نشستند اما در انتها آن چيزي كه حاصل شد، همان جمله‌اي بود كه كاترين اشتون، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا بر زبان راند. او در كنفرانسي خبري كه پس از پايان مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و گروه 1+5 انجام گرفت، اعلام كرد اين مذاكرات از ۱۷ تا ۱۹ ژوئن (29 و 30 خرداد) در مسكو ادامه مي‌يابد. به گفته اشتون كه معتقد به تفاوت‌هاي بنيادين ميان ايران و غرب بود، ايران در اين مذاكرات يك طرح پنج ماده‌اي ارايه و بر حق خود براي غني‌سازي اورانيوم پافشاري كرده و در مقابل 1+5 نيز نگراني‌هاي خود، به‌ويژه درباره غني‌سازي ۲۰درصدي را به ايران منتقل كرد.
در همين حال سعيد جليلي هم روز پنجشنبه گفت: ايران در اين گفت‌وگوها، به دنبال توافقي كه در استانبول صورت گرفته بود، است و علاوه بر مباحث برنامه هسته‌اي پيشنهادهايي را هم در «محور مباحث غيرهسته‌اي مورد علاقه طرفين» مطرح كرده است؛ پيشنهادهايي در زمينه مبارزه با دزدان دريايي، مبارزه با قاچاق موادمخدر و مساله بحرين. در همين حال اما، هر دو نفر آنها بر «پيشرفت گام به گام مذاكرات» تاكيد كردند و ايران در حالي به سوي ادامه مذاكرات مي‌رود كه اين بار نگاه‌ها به سوي مسكو دوخته شده است. در همين زمينه «داوود هرميداس باوند»، استاد روابط بين‌الملل و سياست خارجي در گفت‌وگو با «شرق» معتقد است همين كه مذاكرات ادامه پيدا كرد و به مسكو كشيده شد، مثبت است هر چند براي اينكه مذاكرات به نتيجه برسد چاره‌اي جز تعديل مواضع طرفين وجود ندارد. به گفته وي، «دو طرف بايد با ارزيابي مجدد از وضع موجود در مذاكرات آينده نگاه خود را به نحوي كه منتهي به چارچوب قابل قبولي شود، تعديل كنند و انتظاراتي كه در بغداد تحقق پيدا نكرد در مسكو محقق شود.»
همان‌طور كه مطلعيد خوشبيني درباره مذاكرات بغداد چندان محقق نشد، ارزيابي شما از اين مذاكرات چيست؟
من هم مثل بقيه اميد داشتم كه مذاكرات بغداد به تفاهمي منتهي شده و زمينه‌ساز حل و فصل مشكلات شود و پيامدهايي همچون برداشت تحريم‌ها و ايجاد فضاي جديد براي جلب سرمايه‌‌گذاري‌هاي خارجي براي ايران داشته باشد و در واقع نوعي اتمسفر جديد ايجاد شود. اما به رغم اينكه تمامي شواهد و قراين حاكي از نوعي تفاهم بود ولي هيچ كدام از حدس و گمان‌ها تحقق پيدا نكرد و ادامه مذاكرات به مسكو موكول شد. البته در اين بين اين نكته را مي‌توان يادآوري كرد كه براي تفاهم هر دو طرف بايد مواضع خود را تعديل كنند، اگرچه طرف مقابل همچنان بر خواسته‌هاي خودش مبني بر توقف غني‌سازي 20درصد و تعطيلي «فردو» تاكيد دارد و هدفش را بر همين مبنا قرار داده است.
تصور مي‌شود همين كه مذاكرات در روسيه قرار است ادامه پيدا كند خود، روند مثبتي است؟
معمولا ادامه مذاكرات را نسبت به قطع آن مي‌توان مثبت تلقي كرد و انتظار مي‌رود كه در مرحله جديد شاهد تعديل مواضع كه مبناي توافق است، باشيم.
تعديل مواضع غرب يا ايران؟
هر دو طرف مذاكره بايد در مواضع و خواسته‌هايشان تعديل ايجاد كنند تا مذاكرات به نتيجه بينجامد.
خانم اشتون در گفت‌وگوي خود با خبرنگاران از اختلاف‌نظرات پايه‌اي سخن گفت، اگرچه گويا باقي نمايندگان به ادامه مذاكرات راي داده‌اند. به نظر شما آيا ديپلمات‌ها در پيشبرد مذاكرات موفق نبوده‌اند يا پيش از اين زمينه عدم توفيق در پايتخت‌ها كليد خورده بود؟
پيش از اين پيشنهاد 1+5 به آنها منتقل شده بود و نسبت به آنچه به عنوان بسته 1+5 ارايه شد، آگاهي نسبي وجود داشت. ايران هم بسته خاص خودش را كه البته با بسته‌هاي قبلي چندان تفاوتي نداشت ارايه داده بود، بنابراين فرآيندش سبب شد انتظاري كه مي‌رفت با توجه به شرايط بين‌الملل چه از نظر ايران و چه 1+5 با توفيق روبه‌رو نشود، چراكه انتظار مي‌رفت با در نظر گرفتن شرايط بين‌المللی امكان تفاهم به نحوی فراهم شود، اما وقتي به اين انتظار پاسخ مثبت داده نشد تنها اميدي كه موجود است، اين است كه دو طرف با ارزيابي مجدد از وضع موجود در مذاكرات آينده نگاه خود را به نحوي كه منتهي به چارچوب قابل قبولي شود، تعديل كنند و انتظاراتي كه در بغداد تحقق پيدا نكرد در مسكو محقق شود.
طبق آنچه آقاي جليلي گفت در مذاكرات چارچوب‌هايي خارج از مسايل هسته‌اي، همچون مساله بحرين و برخورد با دزدان دريايي در درياي عمان نيز از سوي ايران مطرح شده است، ارزيابي شما از طرح اين مسايل چيست؟
همان‌طوركه مشخص است ايران در مساله دزدان دريايي همواره كمك و با آنان برخورد كرده است. درباره بحرين هم كه مساله‌اي جداگانه است، اين طور به نظر مي‌رسد كه بحث كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس مطرح باشد زيرا آنها در جهت مخالفت با برنامه هسته‌اي ايران بسيج شده‌اند و ايران می‌گوید كه آنها با تحريم‌هاي يك جانبه از سوي اروپا و آمريكا همراه شده‌اند و فضاي تعاملات ايران با اين كشورها دچار سردي و برودت شده است. ولي با همه اينها ما در مذاكرات بين‌الملل اصلي به نام اصل تفكيك امور را داريم چراكه هر مساله‌اي منطق خاص خود را دارد و تسري دادن يك مساله به مساله ديگر امر درستی نیست.
فكر نمي‌كنيد مطرح كردن چنين محورهايي به دلیل امتياز گرفتن باشد؟
بعيد است آنها از اين طريق به ما امتياز بدهند. تجربه نشان داده است كه بيش از آنكه امتياز بدهند، مي‌خواهند امتياز بگيرند. آنها نماينده قدرت‌هاي بزرگ هستند و فضا را بيشتر به نفع خود مي‌بينند تا طرفي كه در مقابل قرار گرفته است.شر
