استقلال - آزادی - عدالت اجتماعی (جمهوری ایرانی)
به سایت خبری جبهه ملی ایران ،پرببنده ترین سایت نیروهای ملی خوش آمدید
این سایت خبری مستقل است و به انعکاس اخبار تشکلهای جبهه ملی ایران و نیروهای ملی در سراسر جهان اختصاص دارد
از دیگر صفحات این تارنما در زیر این پیام با کلیک روی صفحه دیدن کنید
 
¤ اخبار دانشجویی
¤ صدور حکم زندان برای ۲۰ نفر از بازداشت شدگان زلزله آذربايجان
¤ دیدار اعضای جبهه ملی ایران با فرید طاهری
¤ روز دانشجو در مزار کیانوش آسا/ بیانیه دفتر تحکیم وحدت
¤ احضار مجدد پیمان عارف به دادگاه
¤ پیمان عارف بار دیگر از تحصیل محروم گردید.
¤ دفتر تحکیم وحدت و سازمان دانش آموختگان ایران در بیانیه ای مشترک: «صدای دانشجویان دربند باشیم»
¤ بیانیه‌ دانشجویان و دانش‌آموختگان لیبرال; «تشکیل جبهه‌ دموکراسی‌خواهان برای صیانت از منافع ملت ایران در مقابل استبداد داخلی»
¤ ممانعت از آزادی پیمان عارف، فعال سابق دانشجویی
¤ پیمان عارف، دانشجوی زندانی، پس از اعتصاب غذا به بیمارستان منتقل شد
¤ پیمان عارف برای سومین بار بازداشت شد
سایتهای دیگر
 
اندیشگاه ملی/ آریان پور
¤ صفحه اول  ¤ اخبار ايران  ¤ اخبار جبهه ملی  ¤ بیانیه های جبهه ملی  ¤ کورش زعيم  ¤ جبهه ملی اروپا  ¤  واشنگتن  ¤ اخبار دانشجویی  ¤ خارج از کشور  ¤ دکتر ورجاوند  ¤ زنان  ¤ نشریات  ¤ دیدگاه  ¤ دریادار مدنی  ¤ رضا آذرخش  ¤ اندیشگاه ملی/ آریان پور  ¤ کنگره ملی/ امیرانتظام  ¤ مقالات  ¤  عضويت  ¤ نهضت آزادی/حزب ملت ایران  ¤ کارگران  ¤  اسناد جبهه ملی  ¤ جوانان جبهه ملی  ¤ دکتر باوند  ¤ كانون انديشه و سخن.  ¤ بیژن مهر  ¤  سمينار جبهه ملی  ¤  فرهنگ  ¤ همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر در ایران  ¤ دفتر پژوهش های جبهه  ¤ اخبار زندانیان سیاسی  ¤ برنامه تلوزیون  ¤ اقتصاد  ¤ آلبوم عکسها  ¤ تماس با ما ¤ آرشیو خبرها
تاریخچه نفت/بخش 3/یدایش کارتلهای نفتی/ امیر هوشنگ آریان پور
25 دی 1385       بازگشت به صفحه قبل 
بخش سوم

پیدایش کارتلهای نفتی

در سال 1932 ، سه شرکت نفتی دیگر: موبیل، گالف و تگزاکو ( Mobil, Gulf , Texaco ) به گروه سه تایی قبلی پیوستند و با توافق با یکدیگر توانستند با تثبیت قیمت نفت در سطح جهان و تحمیل قیمتهای خود به مصرف کنندگان برای چندین دهه به منافع سرشاری دست یابند. ضمناً در سطح جهان، شرکتهای نفتی کوچکی که حاضر به پیروی از دستورات آن شش شرکت نبودند؛ بطریقی آنها را از میدان تولید و فروش نفت خارج کردند.( چنانچه مدیر عامل یک شرکت نفتی ایتالیا را که با شرکت ملی نفت ایران بدون اجازه مافیای نفتی وارد مذاکره شده بود با سقوط هواپیمایش از بین بردند. ضمناً همین مافیای نفتی بود که در براندازی حکومت مردمی دکتر محمد مصدق با عوامل دولتی دو کشور آمریکا و انگلیس همدست شده و به نتیجه موورد نظر رسیدند و سپس قرارداد کنسرسیوم را به رژیم شاه تحمیل کردند.)
در 1928 پس از شش سال مذاکره بین کمپانیهای نفتی، شرکت نفت عراق تشکیل شد. 95 درصد سهام آن بین شرکت های نفتی بی.پی انگلیسی، شل هلندی، سی.اف.پی فرانسوی و دو شرکت آمریکایی متعلق به راکفلر (اگزان،و موبیل). تقسیم شد و 5 در صد باقیمانده به " گلبنگیان" ارمنی داده شد.
در سال 1932 شرکت نفتی سوکال (Socal ) که در حال حاضر نامش شورون (Chevron ) است اولین چاهش در بحرین به نفت رسید.
در سال 1933 ، قرار داد نفت کمپانی بی.پی. با ایران به دستور رضا شاه برای مدت 60 سال دیگر تمدید گردید، ضمن اینکه محدوده حوزه اکتشاف در ایران چندین برابرشد! در سال 1934 شرکت بی.پی.انگلیسی مشترکاً به اتفاق " گالف" آمریکایی در کویت شروع به اکتشاف کردند . در سال 1938 حفر چاه در کویت به نفت رسید و در همان زمان شرکت "شورون" آمریکایی در عربستان سعودی به نفت رسید. به علت شروع جنگ جهانی دوم صدور نفت عربستان و کویت تا سال 1946 ، به تاخیر افتاد. ولی با سرازیر شدن نفت عربستان به بازار های جهانی، شرکت شورون یکشبه تبدیل به یکی از بزرگترین شرکتهای نفتی جهان شد. مسئول فروش نفت عربستان یکی از شرکتهای وابسته به " تگزاکو" بنام کالتکس (Caltex ) متعلق به راکفلربود. شرکت نفت عربستان بنام " آرامکو" (Arabian American oil company) نامیده می شود.
از سال 1945 که ابن سعود پادشاه عربستان سعودی و پرزیدنت روزولت رئیس جمهور آمریکا در دریای سرخ و در یک ناو جنگی آمریکا ملاقات کردند و اساس همکاریهای اقتصادی و دفاعی دو کشور را مذاکره و موافقت نمودند؛ عربستان سعودی مقام مهمترین متحد آمریکا را در خلیج فارس بخود اختصاص داد؛ و تا کنون حفظ نموده است . اساس توافق عربستان دارنده بزرگترین ذخایر نفتی جهان و آمریکا بزرگترین مصرف کننده نفت جهان بسیار ساده و قابل درک است. ابن سعود تعهد کرد که عربستان سعودی نفت خام مورد نیاز آمریکا را در هر شرایطی تامین کند و هیچ اتفاقی برای متوقف نمودن جریان نفت بدون اطلاع آمریکا بعمل نیاورد. متقابلاً پرزیدنت روزولت تقبل کرد آمریکا حمایت کامل از خاندان ابن سعود و کشور عربستان را راساً بر عهده گیرد و دفاع از سرزمین عربستان را به عنوان دفاع از منافع آمریکا تلقی کند. ( لازم به ذکر است که: اگر در آینده ذخایر نفتی عربستان سعودی تمام شود، آیا حمایت کامل از خاندان ابن سعود و کشور عربستان ادامه خواهد داشت؟!)

کارتل نفتی " هفت خواهران" و ظهور سیاست نفتی برای کنترل قدرت در جهان

چون پادشاه عربستان سعودی برای دستیابی به پول نفت عجله داشت و ضمناً هزینه تولید نفت خلیج فارس به مراتب ارزانتر از تولید آن در آمریکا بود لذا شرکت نفت شورون با بالا بردن میزان تولید خود و پائین آوردن نرخ فروش نفت در بازارهای جهانی، باعث شد که سایر شرکتهای نفتی برای جلوگیری از کم شدن منافع خود دست بکار شده و به این نتیجه رسیدند که شرکت شورون را با عضویت در کارتل شش گانه خود برسمیت شناخته و وادار به تبعیت از خود کنند. نتیجه این شد که شورون به عضویت کارتلهای نفتی در آمد و از آن تاریخ نام این کارتل به " هفت خواهران" معروف گردید.
( اگزون، موبیل، شورون، تگزاکو، گالف، بی.پی. و شل.) این هفت خواهر تا سال 1972، رویهم 91 درصد نفت خاور میانه و 77در صد تولید نفت جهان را در دست داشتند.( تولید نفت آمریکا و کشورهای کمونیستی آن زمان در ارقام فوق منظور نشده است.)
تا سال 1950 که کنترل قیمت نفت خاور میانه دردست هفت خواهران بود، به این صورت عمل می شد: قیمت هربشکه نفت خاور میانه، برابر با 75/1 دلار بود. هزینه تولید و رویالتی ( حقی که به کشورهای نفت خیز خاور میانه پرداخت می شد) و هزینه حمل و نقل تا بازار فروش مجموعاً 41 سنت، مالیات دریافتی دولت آمریکا از هر بشکه 43 سنت، و سود شرکتهای نفتی 91 سنت. ( یعنی مالیات دریافتی دولت آمریکا یک و نیم برابر و سود خالص شرکتهای نفتی سه برابر سهمی بود که به کشورهای صاحب ذخایر نفتی پرداخت می شد!)

قراردادهای 50 – 50

از سال 1945 به بعد قیمت نفت در بازار بتدریج افزایش یافت ولی در آمد دولتهای صاحب نفت در همان میزان 4 شلینگ طلا برای هر تن ثابت ماند.
در سال 1948 دولت ونزوئلا پس از سالها کوشش و مذاکره با کارتل نفتی هفت خواهران موفق گردید که موافقت آنها را برای تقسیم منافع بر مبنای 50 – 50 بدست آورد.
در سال 1950 عربستان سعودی با پیروی کردن از توافق ونزوئلا با کارتلهای نفتی خواستار گردید که این قرارداد شامل حال شرکت نفت آرامکو نیز گردد. دولت آمریکا که منافع نفتی عربستان را بسیار سود آور و در عین حال بسیار در خطر گزند توسعه فعالیتهای کمونیستی می دید، فوراً با پیشنهاد عربستان موافقت نمود.
پس از عربستان سعودی، مقررات 50 - 50 تقسیم منافع مبنای اصلی قراردادهای خلیج فارس گردید. در سال 1951 قراردادهای شیخ نشین کویت و کشور عراق بر همین منوال اصلاح و اجرا گردید.

ملی شدن صنایع نفت ایران

اما در ایران ما که مانند همه امور دیگر، پیشقدم تحولات است ولی از آن بهره -مند نمی شود، در این مورد نیز چون گذشته تیرش به سنگ خورده و نتوانست شرکت نفت ایران و انگلیس که به نفوذ، قدرت و تسلط خود بر حاکمان ایران اطمینان کامل داشت قانع کند تا تن به قبول اصل 50 – 50 بدهد.( اقتباس از صفحه81 جلد اول کتاب، "سی سال نفت ایران" نوشته قباد فخیمی.)
قباد فخیمی در کتاب خود در صفحه 83 چنین نوشته است:
" سال 1329 ایران آبستن حوادث گوناگون بود ومبارزه پشت پرده قدرت برای کنترل ایران و خط مشی سیاسی آن از یک طرف بین انگلستان، آمریکا و شوروی و از طرف دیگر بین شاه، سپهبد رزم آرا و ملت ایران برهبری دکتر مصدق بشدت ادامه داشت و در این میان نفت و سرنوشت قرارداد الحاقی با شرکت سابق نفت عامل و گروگان نتیجه این مبارزه بود. شاه و رزم آرا که برای کسب قدرت مبارزه می کردند هردو طرفدار نوعی مصالحه و تسلیم شدن به خواسته های آن شرکت و جبهه ملی به رهبری دکتر مصدق و اکثریت ملت ایران خواهان ملی شدن نفت و قطع نفوذ خارجی بودند. انگلستان و آمریکا ظاهراً دوست و بر علیه گسترش نفوذ شوروی متحد بودند ولی در باطن مبارزه سر سختی با یکدیگر برای گسترش منافع اقتصادی خود و کنترل منابع نفتی ایران داشتند. در چنین موقعیتی همراه با مذاکرات نفت در ایران حوادث مهمی پی در پی اتفاق افتاد."
خلاصه ای از این حوادث به شرح زیر بیان می گردد:
1- فروردین 1329 جبهه ملی پیشنهاد تز ملی شدن نفت را مطرح می کند.
2- پنجم تیر1329 سپهبد حاجیعلی رزم آرا نخست وزیر می شود.
3- بیستم مهر 1329 دکتر مصدق در مجلس نخست وزیر را در مورد نفت استیضاح می کنند.
4- بیست و یکم بهمن 1329 رزم آرا به نماینده شرکت نفت در تهران اظهار نمود که چون فکر ملی شدن صنعت نفت شدیداً تعقیب می شود لازم است دولت اقدام سریعی برای اتخاذ ترتیب دیگری بعمل آورد و تنها راه رسیدن به این هدف مطرح نمودن قرارداد جدیدی بر اساس شرط 50 – 50 خواهد بود. ( نقل از کتاب "تاریخ ملی شدن نفت" نوشته فواد روحانی)
5- شانزدهم اسفند 1329 سپهبد رزم آرا ترور شد.
6- جلسه علنی مجلس شورای ملی در تاریخ 24 اسفند 1329 طرح ملی شدن صنعت نفت را باتفاق آرا تصویب کرد.
7- بیست و نهم اسفند 1329 ، مجلس سنا در جلسه آنروز خود رای مجلس شورای ملی را در مورد ملی شدن صنعت نفت تائید کرد. در همان روز شاه قانون را امضاء کرد.
قباد فخیمی در صفحه 89 جلد اول کتاب خود تحت عنوان تحقیر ایران چنین نوشته است:
"دخالتهائی که دولت انگلیس در مدت یکصد و پنجاه سال قبل از ملی شدن نفت در امور ایران بعمل آورده و تحقیری که در تمام مدت از ایران و ایرانی نموده است چنان واضح و مبرهن است . . . که دیگر لزومی به تکرارندارد. فقط لازم است گفته شود که از نظر مالی، شرکت سابق نفت و اربابان انگلیس . . . با حساب سازی های خود حتی مراعات مفاد قرارداد ظالمانه خود را نمی کردند و بهر طریق ازدرآمد ایران کاسته و به منافع خود و دولت انگلیس اضافه می نمودند. مصطفی فاتح در کتاب پنجاه سال نفت ایران می نویسد: " یک حساب کلی واضح می دارد که ایرانیان تا چه اندازه در این اعتراض و شکایت ذیحق بوده اند . چه اجحاف گزافی به آنها شده و ارقام زیر بی چون و چرا به هر شخص منصف و بی غرض ثابت می دارد که شرکت نفت چه معامله غیر عادلانه ای با ایران می کرده است:
" مجموع تولید از اول قرارداد تا سال ملی شدن برابر با 326 میلیون تن.
مجموع سود پرداختی به صاحبان سهام در این مدت 115 میلیون لیره.
مجموع مالیات پرداختی به دولت انگلیس 175 میلیون لیره.
مجموع وجوهی که به مصرف توسعه کار شرکت رسیده و از در آمد کسر شده 500 میلیون لیره.
مجموع حق امتیازی که در تمام این مدت (حدود 40 سال) به دولت ایران پرداخت شده 105 میلیون لیره.
خلاصه این عملیات برای عملکرد آخرین سال( 1950) فعالیت شرکت عبارت است از: درآمد خالص شرکت برابر با 151 میلیون لیره، استهلاک برابر با 34 میلیون لیره، پرداختی به دولت انگلیس بابت مالیات ( بدون سود سهام و ارزش فرآورده های تقریباً مجانی) برابر با 50 میلیون لیره، ذخیره برابر با 26 میلیون لیره، پرداختی به ایران برابر با 16 میلیون لیره."

نقش پالایشگاه آبادان در ملی شدن نفت

در سال 1951 از تولید 33 میلیون تن نفت استخراج شده در ایران بالغ بر 25 میلیون تن آن در پالایشگاه آبادان که بزرگترین مجتمع پالایش نفت در جهان بود تصفیه می گردید. قباد فخیمی در صفحه 101 کتاب خود در مورد این پالایشگاه چنین نوشته است:
"این همان پالایشگاهی است که با حدود سی هزار کارکنانش که رنج خفت خدمتگذاری به اربابان انگلیسی را کشیده اند دژ اصلی ملی شدن صنعت نفت ایران است. مهندسین جوان ایرانی که روسای انگلیسیشان به آنها حتی اجازه وارد شدن به اطاقهای کنترل تاسیسات پالایشگاه را نمی دادند در خفا با مساعدت کارگران و استاد کاران ایران و کاربرد علم و علاقه ای که داشتند به تمام جزئیات کار مسلط گردیده و منتظر روز و لحظه ای بودند که لیاقت و کفایت خود را به جهانیان نشان دهند.
پالایشگاه آبادان یکی از پالایشگاه های نادر جهان است که بنزین هواپیما و انواع فرآوردهای سبک تولید می کند و در سال 1951 این محصولات بخصوص بنزین هواپیما در جهان بسیار مورد نیاز است و تامین آن از آمریکا هزینه بسیار زیاد دارد. با ملی شدن صنعت نفت در ایران و تعطیل پالایشگاه آبادان موضوع تامین فرآوردهای مورد نیاز در بازارهای جهانی با مشکل اساسی مواجه گردید و قسمت اعظم نیازمندیهای جهان و اروپا از پالایشگاه های آمریکا تامین می گردید."
عبد الرضا هوشنگ مهدوی در کتاب
" روزهای پر افتخار" به استناد اسناد جدید منتشر شده فاش می کند که پالایشگاه آبادان از نظر تامین نیازمندیهای دولت انگلیس از چنان اهمیتی برخوردار بوده است که در بحبوحه مبارزات ملی شدن نفت دولت انگلیس آماده تخلیه و صرفنظر کردن از منابع تولید نفت ایران می گردد؛ ولی طرح محرمانه بنام " دزد دریایی" را تهیه می نماید تا با اعزام نیروهای نظامی پالایشگاه را تصرف و با تامین نفت خام از منابع نفتی کویت بهره برداری از آن را ادامه دهد."
تجربه تلخ تعطیل پالایشگاه آبادان که موجب مشکلات اقتصادی و استراتژیک برای جهان غرب بوجود آورد و همچنین مزیت پالایشگاه ها بعنوان یک مرکز صنعتی تولید کار موجب آن گردید که کارتل هفت خواهران سیاست مراکز تصفیه خود را که از نزدیکی به منابع تولید، به مناطق مصرف منتقل نمایند و این تصمیم در سالهای 1953 تا 1974 موجب افزایش بسیار سریع ظرفیت تصفیه نفت در اروپا و ژاپن گردید."

کودتای 28 مرداد

کودتای 28 مرداد 1332 از اولین اقداماتی بود که دولت آمریکا به عنوان مبارزه با گسترش کمونیزم خود رادرگیر طرحهای محرمانه براندازی دولتها در دیگر کشورهای جهان نمود.
پس از روی کار آمدن پرزیدنت آیزنهاور تغییر اساسی در سیاست آمریکا بوجود آمد و پس از موافقت کارتلهای نفتی هفت خواهران برای همکاری آینده جهت بهره برداری از منابع نفتی ایران همه موانع در راه براندازی دولت قانونی دکتر مصدق فراهم شده بود.
بلافاصله کارتل نفتی هفت خواهران وارد عمل شده و مانع خرید نفت ایران توسط شرکتهای نفتی آزاد جهان شد. آنها با بالا بردن تولید نفت عربستان، کویت و عراق جبران کم شدن نفت ایران را کرده و در ضمن باعث خوشحالی سه کشور عربی بخاطر بالارفتن درآمد شان شدند، واز آن تاریخ کشورهای عرب اسلامی به دستور اربابان انگلیسی خود، علناً تنفر شان را نسبت به کشور غیر عرب مسلمان ایران نشان دادند .
بالاخره بحران نفتی ایران با کودتای آمریکایی- انگلیسی - درباری در مرداد 1332، (1953) به پایان رسید. و دولت آمریکا موفق شد تا حد امکان دخالت دولت انگلیس را در ایران وخاور میانه کمتر نماید.
بهمین دلیل بلافاصله پس از توفیق کودتا کارشناسان کنسرسیوم بازدیدهای خود را از مناطق نفت خیز جنوب و پالایشگاه آبادان آغاز نمودند و مذاکرات با نمایندگان کنسرسیوم بین المللی نفت به ریاست نمایندگان شرکت آمریکایی "اسو" ( اگزان بعدی) در 25 فروردین 1333 در تهران آغاز گردید و پس از سه ماه و نیم قرارداد نفت برای فروش نفت و گاز مورد توافق قرار گرفته و در تهران به امضای دکتر علی امینی وزیر دارایی و نماینده دولت ایران ودر لندن و نیویورک به امضای نمایندگان کنسرسیوم بین المللی رسید.


کنسرسیوم نفت در ایران

با دخالت مستقیم وزارت خارجه آمریکا شرکت های نفتی ای که مسئول راه اندازی مجدد نفت ایران شدند، انتخاب و بشرح زیر صاحب سهم گردیدند:
شرکت انگلیسی بی.پی. که خود را مالک اصلی منابع نفتی ایران می دانست 40 در صد. شل هلندی 14 در صد. شرکتهای نفتی آمریکایی اگزون، گالف، موبیل، شورون، و تگزاکو هر یک 7 در صد. ( مجموعاً 35 در صد.). شرکت فرانسوی سی. اف. پی. 6 در صد. و 5 در صد باقیمانده به چند شرکت نفتی کوچک آمریکایی واگذار شد. به اینترتیب شرکتهای نفتی آمریکایی با داشتن تعداد سهام بیشتری، کنترل کننده و همه کاره نفت ایران شدند. در این قرارداد که در حقیقت تمام و کمال توسط اداره حقوقی کنسرسیوم بین المللی تهیه شده بود و نمایندگان دولت ایران و حتی دکتر امینی تا روزیکه این قرارداد در تهران بدست او رسید از متون آن بی اطلاع بودند؛ کنسرسیوم اختیار داشت در صورت تمایل از تمدید قرارداد خودداری کند ، اما ایران چنین حقی نداشت. همچنین قرارداد تابع هیچ رژیم حقوقی ایران نمی شد و در حقیقت تابع قوانین حقوقی خارج از ایران بود.
در قرارداد کنسرسیوم اداره عملیات غیر صنعنی یعنی عملیاتی مانند ساختمان منازل، ایجاد و اداره بیمارستانها و درمانگاه ها، راهها، آب، برق، خدمات رفاهی و عمومی، آموزش و آموزشگاه فنی نفت در کلیه مناطق قرارداد بشرکت ملی نفت واگذار گردیده بود.

خیانت سپهبد زاهدی و دکتر علی امینی

قرار داد کنسرسیوم که در زمان صدارت سپهبد زاهدی و وزیر دارایی ایشان دکترعلی امینی به دستور وزارت خارجه آمریکا و با در نظرگرفتن منافع طویل المدت شرکتهای نفتی بزرگ ( هفت خواهران) به ایران تحمیل شد، بدترین قرارداد نفتی بود که تا آن زمان درسایر کشورهای جهان منعقد گردیده بود. در همان زمان دکتر امینی در یک مصاحبه اظهار کرده بود: " تا حالا خودمان هم متن قرار داد را ندیده ایم." ( نقل ازمقاله ای در مجله مهرگان، سال دوم شماره 2 تابستان 1372،)

لیبی عاقلانه با کارتلهای نفتی وارد مذاکره می شود

در سال 1955 کشور لیبی که در آنزمان دارای حکومت سلطنتی و پادشاه اش "ادریس شاه" بود؛چون مسئولین کشور لیبی بر خلاف ایرانیها اطلاعات وسیعتری در مورد صنایع نفت و عقد قرارداد با خارجیان داشتند؛ لذا استخراج نفت خود را به شرکت نفتی "اکسیدنتال" فرانسوی که خارج از کارتل هفت خواهران بود واگذار کردند. چون نفت لیبی از لحاظ مرغوبیت به نفت خلیج فارس برتری داشت. ( نفت لیبی سبک و کم گوگرد و تصفیه آن با هزینه کمتری صورت میگرفت و هزینه حمل و نقل آن به اروپا کمتر بود.) لذا در مدتی نسبتاً کوتاه آماده عرضه به بازار شد. با عرضه این نفت مرغوب، قیمت نفت خاور میانه ناگهان از 2 دلار برای هر بشکه به 20/1 دلار تقلیل یافت . کارتل هفت خواهران نگران شده و به تکاپو پرداخت، چون پیش بینی می کردند که در حدود سال 1971 میزان تولید نفت لیبی از ایران و عربستان بیشتر خواهد شد. در آن صورت مجبور بودند تولید نفت عربستان و ایران را تقلیل دهند تا مانع نزول بیشتر قیمت نفت در بازارهای جهانی گردند. در سال 1970 خارج از کشورهای کمونیستی، لیبی از لحاظ تولید نفت در مقام پنجم پس از عربستان، عراق ، ایران و ونزوئلا قرارداشت. ضمناً با برکناری ادریس شاه و برقراری سرهنگ قذافی انقلابی در راس کشور لیبی؛ کارتل هفت خواهران مطمئن بود که نخواهد توانست با قذافی به توافق رسیده و با او در مورد نفت کنار آیند. ضمناً در همان هنگام ذخایر نفت بزرگی نیزدر کشور نیجیریه کشف شد.

اوپک بوجود می آید

در سال1960 به همت رئیس جمهور ونزوئلا " پرز آلفونزو" و پشتیبانی عربستان سعودی؛ سازمان کشورهای تولید کننده نفت (Organization of Petroleum exporting countries) یا اوپک تاسیس شد. (شاه ایران تا مدتها اعتقادی به نحوه عملکرد و قابلیت اوپک نداشت). هدف اصلی از ایجاد آن، بالابردن سهم کشورهای تولید کننده نفت در مقایسه با مالیاتهای سنگینی که دولتهای خارجی از فروش این نفت عایدشان می گردید، و سود خالصی که شرکتهای نفتی عامل استخراج این نفت عایدشان می شد بود. متاسفانه تا اواخر دهه شصت اوپک موفق به تامین هدف خود نگردید.
کشورهای عضو اوپک عبارتند از:
عربستان سعودی – ایران – عراق – کویت – امارات متحده عربی – لیبی – ونزوئلا – الجزایر– نیجریه – گابون – آندونزی – اکوادور – و قطر.
کشورهای تولید کننده نفت، خارج از سازمان اوپک:
آمریکا – روسیه – انگلیس – کانادا و نروژ.

اوپک از لیبی درس می گیرد

پس از انقلاب لیبی و روی کار آمدن قذافی، بلافاصله قذافی در خواست 40 سنت اضافی برای هر بشکه نفت (حق سهم لیبی) کرد، این درخواست در تاریخ دوم سپتامبر 1970 ، به علت ضعف مالی شرکت آکسید نتال سریعاً مورد قبول واقع شد. و به دنبال پرداخت این اضافه حق سهم ، سایر شرکتهای بزرگ نفتی اجباراً برای اولین بار در مقابل یک کشور تولید کننده نفت تسلیم شدند. افزایش قیمت نفت در حوزه دریای مدیترانه به همه کشورها تسری داده شد و فصل جدیدی در روابط خود با کشورهای تولید کننده نفت و اعضای اوپک بوجود آوردند.
در 17 دسامبر 1970 پارلمان ونزوئلا قانونی را تصویب نمود که مالیات بردرآمد شرکتهای نفتی را به شصت در صد می رساند و به دولت اجازه می داد که بطور یک جانبه و بدون موافقت قبلی شرکتهای بین المللی، قیمت نفت خام را افزایش دهد؛ به این ترتیب به سایر تولید کنندگان نفت پیام داد که آمریکا خواه ناخواه چراغ سبز را برای افزایش قیمت نفت روشن کرده است.
کاری که قذافی در سال 1970 موفق به انجامش گردید، سازمان اوپک از سال تاسیس (1960) تا آن تاریخ قادر به انجامش نبود. لذا دردسامبر سال 1970 کشورهای عضو اوپک در پایتخت ونزوئلا جمع شده و تصمیم گرفتند همان اضافات را ازکارتل هفت خواهران مطالبه کنند. اوپک تهدید کرد اگرشرکتهای نفتی با این اضافات موافقت نکنند فروش نفت به آنها قطع خواهد شد.هفت خواهران با تشکیل جلسه ای تصمیم گرفتند با اضافه کردن تولید روزانه نفت شرکتهای نفتی خارج از اوپک، جبران قطع اهتمالی نفت صادراتی اوپک را تامین کند. نمایندگان وزارت خارجه آمریکا نیز به درخواست کارتل هفت خواهران به خاور میانه رهسپار شده و ضمن تماس با شیوخ مسئول شیخ نشینها ، پادشاه عربستان سعودی و شاه ایران پیشنهاد کردند که کشورهای عضو اوپک از بالا بردن قیمت نفت خوداری کنند. هیچیک از این اقدامات نتوانست منجر به جلوگیری از افزایش قیمت نفت گردد. ضمناً شاه ایران تحریکات کارتلهای نفتی را علیه خواسته اوپک یک نیرنگ کثیف قلمداد کرد. در دنبال گفته شاه، کمیته " اوپک" که مامور مذاکره و تبادل نظر با کمپانی های نفتی بود؛ در مقابل بی تفاوتی و بی توجهی نمایندگان کارتل هفت خواهران به خواسته های اوپک، سریعترین عکس العمل را از خود نشان داد و از دبیر کل اوپک خواست که بر اساس قطعنامه 210 اوپک، نسبت به دعوت تمام وزیران نفت و دارایی کشورهای عضو اوپک به منظور برقراری اتحاد و پیروی از یک رویه هماهنگ شده در برابر کمپانی های نفتی اقدام کند.
در نتیجه قطعنامه اوپک ،بالاخره در تاریخ 14 فوریه 1971، قرارداد جدید نفت بین اوپک و شرکتهای بین المللی نفت به امضا رسید و دو اصل مربوط به افزایش قیمت نفت و افزایش تولیدات نفتی را به کارتل نفتی هفت خواهران قبولاندند. از این زمان کشور های صادر کننده نفت در سازمان اوپک پی به قدرت سازمان خود در صحنه های بین المللی برده و تشخیص دادند که نتیجه اتحاد و اتفاق تا چه حد می تواند برای حفظ منافع کشورهایشان موثر واقع شود.

دهه 70 یا شروع سالهای بحرانی

قبادفخیمی در صفحه 390 جلد اول کتاب خود در مورد این سالهای بحرانی و سرنوشت ساز مطالبی به شرح زیر نوشته است:
"با افزایش در آمد و تولید نفت در ایران که در سال 1962 در آمد ایران فقط 500 میلیون دلار بود، در سال 1972 این رقم به 3 میلیارد دلار افزایش یافت . این اضافه درآمد به شاه فرصت داد تا ایران را در راه بهبود وضع اقتصادی – اجتماعی هدایت کند. لازم به ذکر است که در سال 1967 دولت آمریکا ایران را یک کشور پیشرفته اعلام کرد و نام ایران را از گروه کشورهای عقب نگهداشته حذف نمود. در 30 نوامبر 1967 اداره کمکهای بین المللی آمریکا ( اصل چهار و غیره) در ایران به فعالیت خود خاتمه داد و همراه آن هجوم شرکتهای آمریکایی برای بازاریابی و فروش محصولات خود به ایران آغاز گردید.( تاجران ونیزی بوی پول به مشامشان رسید بود).
دست تقدیر رئیس جمهوری را در آمریکا به عرصه قدرت رساند که سیاستی کاملاً مخالف پرزیدنت کندی در رابطه با کشورهای جهان سوم دنبال می کرد و هیچ علاقه ای به توسعه دموکراسی در این کشورها نداشت. این رئیس جمهور استراتژی جدیدی برای ایجاد قدرتهای منطقه ای برای مبارزه و مقابله با کمونیزم و دفاع از منافع آمریکا را به مورد اجرا در آورد. با توجه به خروج قریب الوقوع نیروهای نظامی انگلیس از خلیج فارس اجرای نقش ژاندارم خلیج فارس را به شاه ایران محول کرد.
( هدف اصلی نیکسون با ارائه استراتژی جدید خود در مرحله یکم دلار های نفتی که به کشورهای نفتخیز خاور میانه روانه شده است بایستی به آمریکا و اروپا باز گردد. در مرحله دوم با فروش تجهیزات نظامی و سلاح جنگی به کشورها ی خلیج فارس و خاور میانه، برای شرکتهای صنعتی و اسلحه سازی آمریکا که این تجهیزات را تولید می کنند به میزان زیادی تولید کار و درآمد کند. در مرحله سوم با وادار کردن رهبران سایر کشورها به قبول مسئولیت ژاندارم منطقه خود شدن هزینه های نظامی آمریکا را به میزان زیادی تقلیل دهد.)
علاقه شاه به قبول این مسئولیت و آمادگی او که حاضر بود از درآمد نفت تمام هزینه های تسلیحات و ایجاد پایگاه های ضروری را برای استفاده احتمالی آمریکا فراهم کند، نیکسون را تشویق کرد دستورالعملی صادر کند تا تمام سفارشات مورد تقاضای شاه
( بجز سلاح هسته ای) بدون نیاز به کسب موافقت کنگره آمریکا را تامین کنند. به این ترتیب قسمت اعظم در آمد نفت که بیش از هر چیز مورد نیاز ملت ایران برای جبران سالها عقب ماندگی، بهبود وضع اجتماعی و امکانات داخلی ایران بود صرف امور نظامی شد و همراه آن سیل کارشناس هفتاد دو ملت بخصوص آمریکایی بطرف ایران سرازیر گردید." . . .
" . . . هزینه های خرید سلاح و ایجاد تاسیسات زیر بنایی یک ارتش مقتدر بخش عمده منابع مالی، صنعتی و نیروی انسانی کاردان را بخود اختصاص داد و ایران برای تامین نیازهای مالی، ساختمانی و نیروی انسانی بیش از پیش بخارج از کشور وابسته و دور تسلسل کشمکشهای ظاهری با کنسرسیوم نفت را تشدید نمود. چنان در این راه افراط شد که در چشم جهانیان، ایران به عنوان عقاب اوپک مسئول بالا بردن قیمت نفت شد و دهه ای که می توانست موجبات جهش ایران بگروه کشورهای پیشرفته نیمه صنعتی را فراهم نماید با برگذاری جشن های دوهزار پانصد سال شاهنشاهی ایران آغاز و با انقلاب پایان پذیرفت و جنگ را برای (هشت سال) به ارمغان آورد."

جنگ اعراب و اسرائیل و شروع بحران نفت

چندی بعد قذافی با ملی کردن صنایع نفت لیبی آخرین تیری را که در ترکش داشت رها کرد.
در اکتبر 1973 مصر و سوریه متحداً به اسرائیل حمله ور شده و نیروهای نظامی اسرائیل را از صحرای سینا و بخشی از سرزمین سوریه به خارج راندند. همراه با این حمله نظامی، کشورهای عرب عضو اوپک به دنیای غرب اعلام کردند که هر کشوری که در این جنگ به اسرائیل کمک کند از دریافت نفت از کشورهای عربی محروم خواهد شد. در همان ماه نمایندگان کشورهای عضو اوپک در وین پایتخت اطریش ملاقات کرده و اعلام کردند که از آن تاریخ قیمت هر بشکه نفت صادراتی از 3 دلار به 11/5 دلار افزایش می یابد. چندی بعد درژانویه 1974 نمایندگان اوپک پس از ملاقات در تهران قیمت نفت را به 65/11 دلار رساندند. به این علت شرکتهای نفتی بزرگ برای دهن کجی به کشورهای صادر کننده نفت اوپک، تصمیم گرفتند حدود 10 درصد نفت کمتری را از اوپک خریداری کنند.

مزدوران خائن به اوپک خیانت می کنند.

ولی کم کردن میزان تولید نفت، باعث کمبود نفت در سطح جهان نگردید. چون قبل از شروع جنگ مصروسوریه با اسرائیل، پادشاه عربستان " فیصل" آمریکا را از وقوع این جنگ واهتمال بالا بردن قیمت نفت مطلع کرده بود. لذا کمپانیهای نفتی از قبل مقادیر زیادی نفت ذخیره کرده بودند. ناگفته نماند که بالا رفتن قیمت نفت نه تنها برای کشورهای صادر کننده سود آور بود بلکه هم برای کمپانیهای نفتی و هم برای دولتهایی که کارتلهای نفتی متعلق به کشورشان بود؛ همراه با سود فراوان بود؛ چون بهمان نسبت مالیات بیشتری دریافت می کردند . به این علت شرکتهای نفتی علاقه ای به پائین آوردن قیمت نفت از خود نشان ندادند. تنها مصرف کنندگان تولیدات نفتی بودند که واقعاً متضرر شدند.

عکس العمل کشورهای غربی

با بالارفتن قیمت نفت صادراتی، سازمان اوپک موفق شد تاحدی ابتکار عمل را در مورد میزان تولید و قیمت نفت در دست بگیرد. دقیقاً از همان هنگام است که عکس العمل کشور های غربی خاصه آمریکا برای خنثی کردن قدرت رو به ازدیاد سازمان اوپک و کشورهای عضو آن شروع گردید.به ذکر چند مورد آن می پردازیم:
الف- آمریکا کشور لیبی را در راس لیست سیاه کشورهای پشتیبان تروریستی قرار داد!
ب- هواپیما های جنگی ناوگان آمریکا در مدیترانه به حریم هوایی لیبی تجاوز کرده و چند فروند هواپیمای جنگی لیبی را در هوا نابود کردند.
پ- در تاریخ 10 ژوئیه 1974 دولت آمریکا به کشورهای تولید کننده نفت اخطار کرد که اگر باز هم از تولیدات نفتی خود بکاهند این عمل برای آنها مخاطرات سیاسی و امنیتی در بر خواهد داشت. روز بعد دولت ایران تهدید آمریکا را استعمار گرانه دانست و اضافه کرد: " ایران به هیچ کشور خارجی اجازه نمی دهد در تصمیمات داخلی ایران مداخله کند.
ت- در تاریخ 4 فوریه 1975 کیسینجر وزیر خارجه آمریکا به اوپک اخطار کرد: "یا نفت را ارزان کنید و یا آماده شکستن قیمت آن باشید."
ث- 2 روز بعد شاه در مصاحبه خود با یکی از تلویزیون های آمریکا گفت: "چشم آبی ها باید از خواب خودپسندی بیدار شوند. من پدر خوانده اسرائیل نیستم و هیچ کشوری قدرت حمله به ایران را ندارد."
ج- دقیقاً 3 روز بعد نیروهای نظامی عراق مرزهای غربی ایران را مورد تجاوز قرار دادند!
چ- در تاریخ 18 دسامبر 1975 هنری کیسینجر وزیر خارجه آمریکا در کنفرانس شمال و جنوب که در پاریس تشکیل شد، کشورهای تولید کننده نفت را مسئول عمده دشواری مالی مردم فقیر جهان دانست. در جواب جمشید آموزگار اظهارات کیسینجر را بی ربط دانسته و افزود جهان صنعتی غرب مسئول مشکلات کشورهای در حال رشد است.
ح- در تاریخ 21 دسامبر 1975 یعنی 3 روز پس از اخطار کیسینجر، 6 تروریست به رهبری "کارلوس" تروریست بین المللی به ساختمانی که در وین به تشکیل جلسات وزیران اوپک اختصاص یافته بود؛ حمله کردند و حاضران در جلسه اوپک از جمله جمشید آموزگار و شیخ احمد یمانی را گروگان گرفتند. سر انجام پس از 48 ساعت اسارت و سرگردانی ، تروریست ها در مقابل آزادی گروگانها مبالغ قابل ملاحظه ای از کشورهای عضو اوپک دریافت نمودند و 6 تروریست با هواپیمای دسی. سی. 9 اتریشی، صحیح و سالم از وین رهسپار الجزایر شدند.
خ- برابر مدارک محرمانه ای که پس از گذشت 30 سال در سال 2004 در انگلیس در معرض دید عموم قرار گرفت؛ مشخص شده است که دولت آمریکا در سال 1973 در نظر داشت با اعزام نیروهای نظامی خود مراکز نفتی عربستان و کویت را به تصرف در آورده و با تعویض رهبران این دو کشور افراد "همراه تر و حرف شنو تری" را جایگزین آنها کنند. ( البته مشاهده کردیم که در سال 2003 ، آمریکا با اعزام هزاران تن از نیروهای مسلح خود تحت عنوان " مبارزه با القاعده و ریشه کن کردن تروریسم در خاور میانه" با پیاده کردن همان طرح، بخش عمده خاور میانه عربی را به تصرف خود در آورده است!)
ادامه دارد
منابع:
" 50 سال نفت ایران" مصطفی فاتح
"تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران" فواد روحانی
"نفت ما و مسایل حقوقی آن" محمد علی موحد
" 30 سال نفت ایران" قباد فخیمی
5- Blood & Oil”" منوچهر فرمانفرمائیان
6- سایتهای کامپیوتری در باره نفت، از طریق www.google.com”"
بازگشت به صفحه قبل   نسخه قابل چاپ   لینک دائمی به این خبر 
 
 
¤ اخبار جبهه ملی
¤ درگذشت مهندس اسماعیل حاج قاسمعلی
¤ بازداشت پیمان عارف عضو جبهه ملی ایران
¤ ادیب برومند: انحلال مجلس استیضاح مصدق را منتفی کرد
¤ نامه سخنگوی جبهه ملی ایران به بی بی سی
¤ پیام های نوروزی
¤ خورشیدی که هر روز فروزان تر از روز پیش میدرخشد/بیانیه جبـــهه ملــــی ایــــران
¤ سنگر نشین بی مدعای آزادی هوشنگ کشاورز صدر رفت
¤ تجزیه طلبی محکوم است/رئیس هیئت رهبری جبهه ملی ایران
¤ متن پیام های رهبران جبهه ملی به مناسبت پنجاهمین سال تاسیس کنفدراسیون
¤ تحلیل جبهه ملی ایران ازرویدادهای مصر
¤ دکتر علی رشیدی عضو هیئت رهبری جبهه ملی ایران به دو سال زندان و 5 سال محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم شد
¤ بازداشت اعضاي جبهه ملي ايران در اسفراين خراسان شمالي
¤ بزرگداشت دکتر مصدق در واشنگتن/2 گزارش
¤ بزرگداشت دکتر محمد مصدق در باشگاه ملی خبرنگاران در واشنگتن دی سی شنبه 10 نوامبر 2012
¤ مشروح سومین گزارش احمد شهید در رابطه با حقوق بشر در ایران
¤ جبهه ملي ايران , نيروي هوايي و خلبانان قهرمان دفاع مقدس را گراميداشت
¤ تکدیب امضا
¤ جبهه ملی ایران: به یاری زلزله زدگان بشتابیم
¤ درگذشت رادمرد میهن دوست آقای دکترخسروسعیدی عضو حزب ایران و جبهه ملی ایران
¤ ننگ ونفرین بربیست وهشتم مرداد
¤ اسطوره مقاومت مهندس عباس اميرانتظام در بيمارستان بستري شد
¤ بیانیه ادیب برومند و جبهه ملی ایران- اروپا و آمریکا در اظهار تاثر و همدردی با هموطنان داغدیده آذربایجانی
¤ احضار كورش زعيم
¤ درود بر چهاردهم مرداد / ادیب بـرومـند- رهبر جبهه ملی ایــران
¤ جبهه ملی ایران نسل کشی مسلمانان در میانمار را محکوم میکند
¤ بیانیه ادیب بـــرومند رئیس شورای مرکزی جبهه ملی ایران به مناسبت بزرگداشت ۳۰ تیر 1331
¤ نامه سرگشاده جبهه ملی ایران به رئیس جمهور آمریکا درمورد ادعای واهی مالکیت امارات بر جزایر ایرانی
¤ عمل جراحی قلب دکتر حسین موسویان، رییس هیئت اجرایی جبهه ملی ایران
¤ گرامیداشت یکصدوسی امین زادروز دکتر محمد مصدق در پاریس و کلن
¤ یادداشت اعتراض جبهه ملی ایران به موسسه گوگل
¤ تکذیب مذاکرات جبهه ملی ایران با آقای رضا پهلوی و نزدیکان ایشان
¤ جبهه ملی ایران مهیای ستیزه گری در باره حفظ تمامیت کشور است/ادیـب بـرومـند رئیس شورای مرکزی جبهه ملی ایران
¤ پیام های نوروزی استاد ادیـب بـرومـنـد , دکتر حسین موسویان ,اقاي حسن لباسچی و مهندس كورش زعيم
¤ پیام نوروزی ادیـب بـرومـنـد
¤ دیدارسخنگو و اعضای جبهه ملی ایران با دکتر علی رشیدی
¤ بیانیه ادیـب بـــــرومــند رئیس شورای مرکزی جبهه ملی ایران درباره انتخابات اسفند ۱۳۹۰
¤ جبهه ملی ايران در انتخابات شرکت نمی کند
¤ آخرین وضعیت جبهه ملی ایران
¤ وضعیت نا مساعد جسمی حمید رضا خادم، زندانی سیاسی در بند ۳۵۰ اوین
¤ آیا جبهه ملی ایران منحل میشود؟
¤ بازجویی و بازداشت فعالان و اعضای جبهه ملی ایران
¤ ادامه بازداشتها و احضار اعضای جبهه ملی ایران به وزارت اطلاعات
¤ برگزاری جلسات شورای جبهه ملی ایران ممنوع شد
¤ احضارعیسی خان حاتمی عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران/ بازداشت مهندس محمد توسلی
¤ بازداشت دکتر علی رشیدی
¤ احضار ملیون به وزارت اطلاعات
¤ نشست مهرماه شوراي مركزي جبهه ملي ايران
¤ جلسه شورای مرکزی جبهه ملی ایران پنج شنبه در تهران برگزار شد
¤ جبهه ملی ایران در خارج از کشور نماینده ندارد
¤ @نامه پیمان عارف به احمدی نژاد@دیدار از پیمان عارف
© 2004 - 2011 - خبرگزاری جبهه ملی ایران - J M I N e w s . c o m - تماس با ما