شکل گیری و حضور فعال سازمان های سیاسی طی چند سده اخیر در کشورهای جهان، به ویژه ایجاد حزب های ماندگار و تأثیر گذار در مغرب زمین که تا به امروز به عنوان بدنه جامعه مدنی آن کشورها نقشی اساسی را در سیاست گزاری و سازمان دهی دولت ها در تمامی زمینه ها برعهده داشته اند، بحث کلانی است که نیاز به تجربه و تحلیل رویدادهای تاریخی و تحولات ساختاری جامعه غرب دارد که طرح آن در این نوشتار کوتاه نمی گنجد. اما بدون آن که بخواهم به چگونگی شکل گرفتن دیدگاه ها و عملکرد سازمان های سیاسی ایران از دوران مشروطه به بعد بپردازم و دلایل ناپایداری عمده آن ها را بر شمارم، لازم می دانم به یک نکته اساسی اشاره کنم و آن این که در میان چند سازمان سیاسی که تا به امروز در ایران فعال بوده اند، شمار کمی از آن ها دارای حضور فعال سیاسی هستند. در این نوشته فرصت آن نیست که شرایط تاریخی ایران از دوران تجاوزگری های استعمارگران غربی و به ویژه نقش دو قدرت سلطه گر روس و انگلیس در دو سده گذشته، در سرزمینی وسیع به نام ایران زمین مورد بحث قرار گیرد، ولی یادآور شوم که برای شناخت واقعی لطمه های شدیدی که به این سرزمین وارد شده است و آگاهی از چگونگی انحطاطی که کشور ما در زمینه های مختلف به آن گرفتار آمده، راهی جز تحلیل آگاهانه و متکی بر واقعیت و بر کنار از تحلیل های ایدئولوژیک پیش ساخته، دست کم در محدوده این دو سده نیست.
جریان نهضت پان ایرانیسم، حرکتی بود که با وجود گذشت شش دهه از حضور آن، هنوز چنان که باید کوششی برای شناساندن اهمیت و ارزش های نقشی که در بحرانی ترین شرایط کشور بر عهده داشت، صورت نگرفته است.
نهضت پان ایرانیسم در شرایطی از بطن جامعه ایران جوشید و پا به عرصه وجود گذاشت که مرحله جدیدی برای تجزیه بخش های دیگری از ایران به وسیله دو استعمارگر کهنه کار روس و انگلیس طرح ریزی شده بود. بر خلاف دیگر سازمان ها و حزب ها و جریان های سیاسی، این تنها سازمانی است که هسته مرکزی و هیأت مؤسس آن را چهره های سیاسی شناخته شده و صاحب اعتبار جامعه در زمینه های مختلف تشکیل نمی داد، بلکه آنان جوانان گمنامی بودند که به طور عمده سال های آخر دبیرستان را می گذراندند و هیچ گروه و جریان مطرحی از آن ها حمایت نمی کرد و جز پول توجیبی خودشان هیچ منبع درآمد دیگری نداشتند.
نقش مؤثر پان ایرانیست ها در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت و قدرت نمایی آنان در برابر مانورهای حزب توده برای مرعوب ساختن ملت ایران نیز، پدیده ای نیست که نسل ما بتواند آن را از یاد ببرد. حزب توده بر آن بود تا با ایجاد جو وحشت در همه جا، دولت ملی دکتر مصدق را ناتوان جلوه دهد و در صورت برخورد با آشوب گران، بر آن مارک فاشیست و سرکوب گر زند. حضور نیروهای پان ایرانیست در دانشگاه ها، دبیرستان ها و کارخانه ها سبب شد تا یکه تازی های حزب توده و توطئه های در پس پرده انگلستان (به گفته دکتر مصدق؛ توده – نفتی ها) فلج شود و سرانجام نهضت ملی شدن صنعت نفت به نتیجه برسد. در این راه نیز حضور بی با کانه زنده یاد فروهر عاملی مؤثر به شمار می آمد.
کسانی که دستور دشنه آجین کردن داریوش و پروانه فروهر را صادر کردند و بزرگ ترین ننگ را برای خود خریدند و امروز با تمامی نیرو برآنند تا از فعالیت نیروهای ملی به صورت سازمانی، گسترده و آزاد جلوگیری کنند، باید بدانند به دلیل سیاست های نابخردانه آنان و نداشتن تعریفی روشن از منافع ملی و مانورهای نادرست و تشنج آفرین به نیت تثبیت سلطه بر جامعه، کشور از نظر منافع کلان ملی در شرایطی بسیار بحرانی قرار دارد. کشور کوچکی که در تمامی طول تاریخ تا زمان تجاوز تزارها، همیشه بخشی از ایران به شمار می رفته است، به پشتیبانی آمریکا و همگامان آن در منطقه، بی شرمانه چشم طمع به بخش هایی گسترده از میهن ما دوخته است یا شیخ نشینی با گستاخی، چشم طمع به جزایر ایران دوخته است. همچنین وضع ما در قبال اوضاع بحرانی دو همسایه شرقی و غربی مان در موقعیت نگران کننده و آسیب پذیری قرار دارد.
در چنین شرایطی، راهی جز تمکین در برابر خواسته های به حق ملت در جهت استقرار حاکمیت ملی، ایجاد یک مجلس واقعی آزاد منتخب مردم و بازگذاردن دست نیروهای ملی برای بسیج جامعه به منظور مقابله با تهدیدهای همه جانبه برای نجات کشور وجود ندارد. آن ها که برآنند برای حفظ قدرت انحصاری خویش همه چهره های معتقد به استقرار یک حکومت ملی توان مند و واقع گرا را از پیش پا بردارند، باید بدانند که بر سر شاخه بن می برند و به جریان های تجزیه گرا فرصت می دهند تا کشور را به آشوب و درگیری های درونی بکشانند.
