نقدی برنوشته " در تعریف مبارزه و سرنگونی" آقای داریوش همایون(1)
دوست عزیزآقای داریوش همایون:
بدون تردید، جامعه ایرانی، شما رایکی ازمطرح ترین فعالان اپوزیسیون برون مرزی می دانند.من نیز بنوبه خود ازسال 1981 که کتاب: "دیروزوفردای" شما منتشر شد، باقلم وشیوه تفکر شما آشنا بوده ام وهمواره نگارشات، مصاحبات وسخنرانیهای جنابعالی را درنشریات ،برنامه های رادیوئی وتلویزیونی، خوانده وشنیده ودیده ام.
اما نوشته اخیر شما"درتعریف مبارزه وسرنگونی"، من را برآن داشت که بمصداق آنچه که خودتان درپیشگفتار چاپ اول کتاب دیروز وفردا، مجموعه کتاب را "سفر فكری" دانسته اید، من هم "سفر فكری " به گفته ها ونوشته های "ديروز نه چندان دور" شما داشته باشیم.
بدین منظور بنا برتوصیه آن "ظریف"مورد اشاره شما که گفته بود: "نخست جامه دان آنگاه سفر"، جامه دانی متناسب باحجم عظیم مکتوبات نوشتاری وصوتی وتصویری شما نیافتم وبناچار به جامه دان کوچکی بسنده کردم که محتویات آن همین نوشته اخیرشما باشد.
اما صادقانه بگویم که سفر اندوهباری را متحّمل شدم، زیرا هربار که نوشته شمارا مرورمیکردم، "آشفتگی گیج کننده ای" در"پهنه" افکارم، مارا بشدت آزارمیداد وباخودمی اندیشیدم که مخاطب آقای داریوش همایون ازطرح این سؤال که:
"آيا با اين کار ها می توان رژيمی را در ده پانزده هزار کيلومتری سرنگون کرد؟"، خودشان هستند یادیگری؟
ویا آنجا که نوشته اید:
"آيا هرکس در نشستی حضور يافت و دستی به قلم برد مخالف است؟" اگرمنظورتان دیگرانند، و یاخودتان؛ که در28سال گذشته بیش ازهرکس، قلم ونشستهای"آبرومند وسودمند" را درانحصار داشته اید.
وچنانچه منظورایشان از یادآوری این نکته که: " جماعت بزرگی درهم افتاده که چنان فضا را پائين آورده اند که جز تاباور (پر طاقت) ترين روان ها کسی رغبت به مشارکت ندارد."
راهبر،و پیشکسوت: " جماعت بزرگی درهم افتاده که چنان فضا را پائين آورده اند " خود ایشان ودیگر "تکمردان ریز ودرشتی که باعناوین لیبرال وملی گرا وچپ وراست ومیانه، خودرا راهبران سیاسی دانسته ودرسالهای سپری شده هرچندصباحی درصحنه مبارزات جامعه ایرانی ظاهر وباهیجانات بیمارگونه وحماسه سرائیهای فریبکارانه وحقیرشمردن اندیشه واستعداد دیگران، تولّد یک جریان سالم مبارزاتی را به تأخیر انداخته اند." نبوده اند.
واگر چنین است ،حضورو" مشارکت کنندگان پرطاقت وبی رغبت دراجتماعات "
حزب مشروطه ايران وشعار" حزبی برای اكنون و آينده ايران " ، خود
تصویری گویا از تلاشهای فریبکاران و فریب خواران حرفه ای که به امید
گشایشی، خود را درانحصار کارشناسان ونظریه پردازان پُرمدعا محبوس کرده -
اند، به نمایش نمیگذارد.
عقب ماندگی ها و عقب نگاهداشته شدگی های قشرمیانی جامعه برای "پيکار سياسی مردمی" درپیوند بافضای امروزی که بنا بگفته شما " رژيم اسلامی ايران را اندک اندک به نابودی و ايرانی را از ايرانيت و انسان را از انسانيت بيندازد." ، نبوده است؟
آقای همایون، افسوس امروز شما، ازاینکه چراتبعیدیان"از همان آغاز بجای دادن شعار سرنگونی، به مبارزه برای سرنگونی نرسیده ـ اند" درتضادبا واقعیت است، زیرا آنهائیکه در 28 سال گذشته، جز"آشفتگی و سرگردانی" از"جهان تبعيد" نصیبی نداشته اند: بارها وبارها، مجموعه اپوزیسیون را، به شناخت ضرورت ها و الزامات سازماندهی مبارزاتی ترغیب، ونابسامانیهای تئوریهای فاقد پشتوانه عملی راهبران آنها رایادآورگردیده اند ]تحت عنوان "نامه ها و گفتنی های شما" درهفته نامه ایرانیان[(2)،
پنهان نمیکنم که درمیان راهِ این سفرفکری، نگرش مسئولانه شما را، آنجا که هرچند دیرهنگام به ارزیابی و بازنگری راهِ رفته، پرداخته اید ستودم، اما بلافاصله متوجه تئوری جدید شما شدم که درآن سهم و تکلیف مخالفان بیرونی رادر"بخش استراتژی پيکار سياسی مردمی" یادآور، وپنج راه کار زیررا به آنان توصیه کرده اید.:
1. سالم کردن فضای بيرون تا بتوان از کاری برآمد. ( چگونه؟! و چه راهی را ارائه می کنید.)
2. سخت تر کردن اوضاع بر رژيم در جهان خارج. (آیا منظورتان تحریم شدیدتر است؟ این تحریم ها در بیست و چند سال گذشته چه اثری در روی رژیم اسلامی داشته است؟! تنها مردم ایران چوب آنرا خورده اند.)
3. آگاه کردن مردمی که به آنچه در کشور می گذرد دسترسی محدود تری دارند.( چرا خود شما و سازمان عریض و طویلتان چنین کاری را شروع نمی کنید تا دیگران نیز دنبال کنند.)
4. پيشبرد گفتمان مدرن و جايگزين جهان بينی آخوندی و گفتمان های ارتجاعی و مطلق گرای ديگر. (چگونه؟)
گستردن شبکه ارتباطی مبارزه در درون و بيرون و در نهايت آماده شدن برای مرحله پايانی مبارزه.( به چه طریق؟ مبارزه یعنی چه باید "کرد" نه چه باید "گفت" و مبارزه ایثار و فداکاری و از خود گذشتگی است، نه تشریح مظالم ستمگر و مصائب ستم دیده!)
اما "امروز" هم مانند همه تئوریهای "دیروزی" شما، اثری از چگونگی عملی آنها برای امیدواری به"فردا"، نیافتم.
با ناامیدی همیشگی، "سفرفکری ام" رابپایان بردم وبه این نتیجه رسیدم که آقای همایون وهمایونهای دیگرکه هیچگاه" آشفتگی و سرگردانی تبعید" رالمس نکرده وحتی"جهان تبعید" برایشان خیلی دلپذیربوده وهست ، هرگز دراندیشه رهائی ازگرداب سیاسی ساخته خود نخواهند بود.
امیر هوشنگ آریان پور
تهیه شده در اندیشگاه ملی ایرانیان
شنبه ششم مردادماه 1386
(1)- برای اطلاع اراصل مقاله آقای داریوش همایون می توانید به آدرس اینترنتی www.irancpi.net/homayoun/matn204ohtml و یا به پیوست زیر مراجعه نمائید.
(2)- هفته نامه ایرانیان مورخه جمعه 6 اردیبهشت 1381 سال ششم شماره140 تحت عنوان "مسائل جدی مبارزاتی" مراجعه شود.
مقاله پیوست
در تعريف مبارزه و سرنگونی
داریوش همایون
دادن شعار سرنگونی، مبارزه نيست و مبارزه لزوما به سرنگونی نخواهد انجاميد و هيج مشکلی هم در اين نيست
جهان تبعيد هيچ نيست اگر آشفتگی و سرگردانی نباشد: زيستن در بيرون و زندگی کردن در درون؛ تنگی نوميد کننده دست و فراخی بيزار کننده دهان؛ انرژی فراوان و ميدان عمل ناچيز. پيداست که در اوضاع و احوالی که اساسا تحميلی است و کمتر گزينشی در آن رفته است، و سر و کار داشتن کسانی که در يک فضای بزرگ تر احتمالا از وجود هم بی خبر می ماندند انتظار چندانی نمی توان داشت. مهاجر، زندگی در ايران را خوش ندارد ولی به صورتی يک پايش در ايران است و بهر حال پل ها را پشت سر خود خراب نکرده است. تبعيدی برخلاف مهاجرِِِ به اختيار، با نظامی که او را ريشه کن کرده ازبن مخالف است. فعاليت سياسی را ــ اگر هم چندان به آن نپردازد ــ وظيفه خود می داند و مانند عادات روزانه مسلم می گيرد و اشکال کارش به همين بر می گردد. زيرا مخالفت و فعاليت سياسی امر پيش پا افتاده نيست. پيامد هايش می تواند گران تمام شود؛ کمترينش مبتذل کردن هرچه مبارزه، و آلوده کردن فضای عمومی است.
ما، چند هزاری در ميان اين ميليون ها که به درجات گوناگون به عنوان مخالف شناخته می شويم، پس از سه دهه ای فعاليت سياسی در تبعيد هنوز خود را در وضعی می يابيم که می بايد پاره ای مقدمات و چيز هائی را که بديهی می شمرديم تعريف کنيم: مبارزه، سرنگونی، خود مخالفت و مخالف. آيا هر برگزاری جلسه و نوشتن مقاله مبارزه است؟ آيا با اين کار ها می توان رژيمی را در ده پانزده هزار کيلومتری سرنگون کرد؟ آيا هرکس در نشستی حضور يافت و دستی به قلم برد مخالف است؟ هنگامی که به آشفتگی گيج کننده در پهنه مبارزات و فعاليت های اين گروه چند هزار نفری ــ در خوشبينانه ترين تخمين ها ــ می نگريم ضرورت تعريف مفاهيم \"بديهی\" را ناگزير می يابيم. فراوانی جلساتی که \"کميته اختاپوس\" معروف را به ياد می آورند؛ نشست هائی که اگرچه آبرومند و سودمند، هرگز به سرنگونی رژيم نرسيده اند، مخالفانی که بيشتر نيرويشان در جنگ با يکديگر سپری می شود، بحث هائی که زير عنوان مبارزه با رژيم، موضوعشان بيشتر تکرار گذشته ها و پيشبرد نظرات شخصی است؛ اينهمه نشان می دهد که می بايد روشن تر به مسائل نگاه کنيم و هيچ چيز را مسلم نگيريم.
از مخالف آغاز کنيم. مخالف کسی است که رژيمی مانند جمهوری اسلامی را نمی تواند تحمل کند. اين يک مخالفت سياسی نيست، چنانکه با حکومت های معمولی، حتی غير دمکراتيک، پيش می آيد. رژيم اسلامی نه تنها ايران را اندک اندک به نابودی می کشاند می خواهد ايرانی را از ايرانيت و انسان را از انسانيت بيندازد. مخالفت با آن وجودی است؛ به عنوان مخالف نه همزيستی با آن می توان داشت نه به ادامه آن می توان کمک کرد. با اين تعريف کسی که گرفتاری عمده اش تبعيديان ديگرند، يا پيوسته راهی به درون محافل حاکم می جويد، هر چه باشد مخالف نيست. او را می بايد نديده گرفت و اگر پاسخی هم به او لازم بود به موضوع پرداخت و نه خود او، زيرا بزرگ ترين آفت فضای تبعيديان، شخصی شدن \"مبارزه\" بوده است ــ جماعت بزرگی درهم افتاده که چنان فضا را پائين آورده اند که جز تاباور (پر طاقت) ترين روان ها کسی رغبت به مشارکت ندارد.
مبارزه امر بديهی تعريف نشده ديگری است. ما در بيرون به فرض که بدانيم برای چه مبارزه می کنيم از چه مبارزه ای بر می آئيم؟ نخست و از همه مهم تر به هدف مبارزه می بايد پرداخت. هر هدف نهائی جز تغيير رژيم و جانشين کردن آن با يک نظام انسانی، با دمکراسی ليبرال، دمکراسی محدود به حقوق بشر، بيرون از تعريفی است که ما به عنوان چنان مخالفانی می توانيم داشته باشيم. بهتر کردن حکومت اسلامی و جابجا شدن رهبران آن، يا بازگشت به گذشته های سپری شده ای که اگر نيروی زندگی می داشتند ما در تبعيد نمی بوديم، يا جانشين کردن اين رژيم با ديکتاتوری ديگر، اگر چه بهتر، هدف مخالف در معنی ما نيست. در ميان ما سازشکاران (سازشکاری با سازش کردن، نه بر سر اصول تفاوت دارد؛ تفاوتش در همان اصول است؛) و عوامل رژيم، بسياری شان بی جيره و مواجب و بی خبر، که با بی آبرو کردن سرتاسری مبارزه و رساندن ابتذال بيرون به معيار های حکومتی، همان خاطرخواه دستگاه امنيتی رژيم را می کنند فراوانند. قدرت طلبان بهر بها و با هر وسيله نيز که با شنيدن بو های خوش به جنب و جوش می افتند بسيار می توان يافت، چنان کسانی را می بايد در مقوله خودشان گذاشت و در شمار مخالفان نياورد.
مخالفانی با چنين تعريف (و هر کس می تواند تعريف خود را داشته باشد) برای رسيدن به آن هدف نهائی چه می توانند؟ روشن بودن استراتژی مبارزه در اينجا بسيار اهميت دارد. نبرد مسلحانه و از آن بد تر دعوت امريکا به حمله به ايران را که آرزوی آشکار و نهائی بسياری درماندگان و تجزيه طلبان و تشنگان بی اعتقاد (سينيک) قدرت است پيشاپيش می بايد رد کرد. مخالفان رژيم، کسانی که از ايران آغاز می کنند و از آنجا به مبارزه می رسند ــ واين يک نکته کليدی است و بر آن می بايد درنگ کرد ــ جز پيکار سياسی مردمی، پيکاری با وسائل سياسی و به نيروی مردم، در واقع پيشرو ترين عناصر جامعه، و هر نيروئی که در خدمت استراتژی درآيد و به هدف نهائی آسيبی نزند، راهی نمی شناسند. مبارزه می بايد هماهنگ با آن عناصر و در چهارچوب اين استراتژی و با شناخت ابعاد گوناگون آن و بهره گيری از هر فرصت باشد.
آن بخش استراتژی پيکار سياسی مردمی را که به مخالفان بيرون برمی گردد می توان زير پنج عنوان آورد: سالم کردن فضای بيرون تا بتوان از کاری برآمد؛ سخت تر کردن اوضاع بر رژيم در جهان خارج؛ آگاه کردن مردمی که به آنچه در کشور می گذرد دسترسی محدود تری دارند؛ پيشبرد گفتمان مدرن و جايگزين جهان بينی آخوندی و گفتمان های ارتجاعی و مطلق گرای ديگر؛ و سرانجام گستردن شبکه ارتباطی مبارزه در درون و بيرون و در نهايت آماده شدن برای مرحله پايانی مبارزه، و در بد ترين صورت، برای \"پس از\" جمهوری اسلامی.
هيچيک از اين فعاليت ها به خودی خود به تغيير رژيم نخواهد انجاميد و نمی بايد نا اميد شد و از مبارزه دست برداشت. تغيير رژيم اسلامی (برای رعايت آنها که از واژه سرنگونی می گريزند) برآيند مبارزات بيشمار، بيشتر در درون ايران، و فشار های بيرون و بيش از همه ناهنگامی anachronism و تباهی و ناشايستگی روزافزون حکومت آخوندی خواهد بود. دادن شعار سرنگونی، مبارزه نيست و مبارزه لزوما به سرنگونی نخواهد انجاميد و هيج مشکلی هم در اين نيست. ما هدفی روشن داريم ولی دامنه محدود کار در بيرون و گسسته از مبارزات درون را نيز ــ مگر غير مستقيم ــ می دانيم و بی آنکه چشمداشت بيش از اندازه داشته باشيم تا آنجا که در توان ماست بر مبارزه تاکيد خواهيم گذاشت. چنانکه ظريفی گفته است، نخست جامه دان آنگاه سفر.
تغيير رژيم در ايران روی خواهد داد و ما بناچار دستی از دور بر آن خواهيم داشت. ولی مبارزه در هر جا هست و گاه در بيرون بيشتر کار می کند. اين معنای \"مبارزه، نه سرنگونی\" است که هنوز پس از بيست و چند سال ابرو هائی را بالا می برد. ولی چه بهتر که همان در آغاز به اين می رسيديم که بجای دادن شعار سرنگونی، به مبارزه برای سرنگونی ــ مبارزه ای که بيشتر فعاليت های تبعيديان ربطی به آن ندارد ــ می رسيديم.
داریوش همایون
