حسن نزیه، حقوق دان و كنشگر سیاسی آزادیخواه ملی گرا، در روز آدینه 24 شهریور 1391، در پاریس درگذشت. او در سال 1300، خورشیدی در تبریز به دنیا آمد. پدر و پدربزرگش در جنبش مشروطیت شرکت فعال داشتند. پس از سوم شهریور 1320، و واژگونی دیکتاتوری و باز شدن فضای سیاسی، وي با پايبندي به انديشه هاي مشروطه خواهي و آزادی و حاکمیت ملی، به فعاليت پرداخت. پس از فارغ التحصيل شدن از دانشکده حقوق دانشگاه تهران، به کارآموزی وکالت پرداخت و در این دوره بود كه با حسین فاطمی آشنا شد. در دوران جنبش ملی شدن صنعت نفت از فعالان این جنبش بود و در دولت ملی مصدق، لايحه بيمه هاي اجتماعي را نوشت و بعنوان نماینده ایران در همایش جهانی بیمه های اجتماعی منصوب شد .
پس از کودتای 28 امرداد 1332، در کنار آیت الله رضا زنجانی در راه اندازي نشریه "راه مصدق" ارگان نهضت مقاومت ملی همکاری نمود. در جریان محاکمه دکتر مصدق در دادگاه نظامی، لایحه دفاعیه اي كه حسن نزیه تدوين كرده بود مورد استناد قرار گرفت. از كارهاي برجسته او در آن زمان، نامه نهضت مقاومت ملي به پرزيدنت آيزنهاور به عنوان اعتراض ملت ايران به كودتا بود كه توسط عباس اميرانتظام بدست نيكسون كه به ايران سفر كرده بود رسانده شد. ديگر، نامه تبريك نهضت مقاومت همراه با يك قاليچه نفيس به جمال عبدالناصر پس از سرنگوني استبداد پادشاهي در مصر بود.
در دوران دولت علي امینی، که فضای سیاسی در پي فشارهاي دولت آمریکا كمي باز شده بود، او دوباره به فعالیت سیاسی پرداخت. در این دوره او از معدود کسانی بود که باور داشت باید از فضای به وجود آمده در راستای تحقق دموکراسی و آزادی هاي تضمين شده در قانون اساسی فعالانه بهره برداري کرد. پس از مرگ جان كندي كه استبداد بار ديگر بر کشور حاكم شد، او به کار وکالت و یاری رساني به زندانیان سیاسی– عقیدتی پرداخت. حسن نزيه همراه با عبدالكريم لاهيجي، با هزينه خودشان به همه شهرهاي ايران سفر مي كردند و با دفاع از زندانيان سياسي سبب آزادي آنان مي شدند.
در سال 1355، كه فضای سیاسی بار ديگر ناشی از فشار دولت کارتر در آمریکا باز شد، کنشگران سیاسی درون ایران بار ديگر فرصت فعاليت يافتند كه حسن نزيه يكي از کارآترین آنان بود . او در كانونهاي وکيلان و روزنامه نگاران كه نزدیک به جبهه ملی ایران بودند شرکت فعال داشت و خواهان اجرای قانون اساسی مشروطه و آزادی بیان و برگزاری انتخابات آزاد در کشور بود.
در انتخابات پانزدهمین دوره کانون وکيلان دادگستری که از آزادترین انتخابات بود، پس از هدایت الله متین دفتری، نوه مصدق، در رتبه دوم قرار گرفت. و سپس به ریاست کانون وکيلان دادگستری برگزيده شد. كانون در مدت رياست حسن نزیه فعالترین دوران تاريخ خود را تجربه كرد. نزيه در کنار شخصیت هایی چون غلامحسین صدیقی، علی امینی، شاپور بختیار، آیت الله رضا زنجانی و مهدی بازرگان فعاليت سياسي چشمگيري را پي گرفت. حسن نزيه به علت دانش گسترده و قلم شيوايي كه داشت، تفاهم نامه ها، قرارها و بیانیه هايي را برای ایجاد تحولات دموکراتیک و گذر آرام و بي خشونت از دیکتاتوری به دموکراسی را كه به خط و امضای خود نگاشت كه به یادگار مانده است. او در دوران کوتاه نخست وزریری بختیار کوشش زیادی برای پرهیز از خشونت و انتقال مسالمت آمیز قدرت انجام داد و در این راستا به فرانسه رفت، ولی تلاش های او به ثمر ننشست و دولت بختیار از هم پاشید. در دولت بازرگان او به ریاست شرکت ملی نفت ایران برگزیده شد. نزيه باورمندی خود را به آزادی هاي بنيادين مدني در سخنراني معروف خود در تالار دادگستري ابراز كرد كه با اعتراض شديد آیت الله بهشتی، نماینده روحانیت و شورای انقلاب اسلامی، روبرو شد. هواداري مردم تبریز از حسن نزیه باعث خشم قدرتمداران و درخواست دستگیری و محاکمه حسن نزیه شد. حسن نزيه، با وجود پشتيباني مهدي بازرگان، آيت الله شريعتمداري، آيت الله طالقاني و آيت الله زنجاني، مجبور به كناره گيري از شركت ملي نفت ايران و تبعيد ناخواسته به فرانسه شد. حسن نزیه پس از خروج از ايران، در پاریس با گروهی از یاران و همفکرانش "جمهوری خواهان ملی ایران" را سازماندهي كرد و سال ها در این زمینه فعالیت نمود.
یادش را گرامی می داریم و درود به روان آزاده اش مي فرستيم.
مهندس عباس اميرانتظام، احمد آریان فرد، دكتر لقا اردلان، مهندس اسماعیل احمدی مجد، دكتر حسين اعرابي، الهه اميرانتظام، مهندس محمد اويسي، دكتر داود هرميداس باوند، مهندس مهران بختیاری، مهندس مرتضي بديعي، گيتي پورفاضل، شرر کنور تبریزی، دكتر پرويز تمامي، بيژن جانفشان، مهندس سميرا جمشيدي، عيسي خان حاتمي، مهندس اسماعيل حاج قاسمعلي، دکتر علی حاج قاسمعلی، مهندس هوشنگ خیر اندیش، مهندس جمال درودي، رضا درودي، فريبا درودي، دكتر احمد علي رجايي، مهندس آرش رحمانی، دکتر فاطمه رحمانی، امير رزاقي، دكتر علي رشيدي، كورش زعيم، محسن زماني، پرويز سفري، خسرو سيف، حسين شاه حسيني، بابك شایگان، علی شجاع، فریال شیبانی فر، امير شيخ الاسلام، مهندس مجید ضیایی، پيمان عارف، جواد فرج الدين، دكتر محسن فرشاد يكتا، ناهيد فرهاد، امين كرد، ناصر کمیلیان، پریچهر مبشری، دكتر حسين مجتهدي، محمد ملكي، هرمز مميزي، حسين موسوي، دكتر علي اكبر نقي پور (تهران)، يونس رستمي (آبدانان)، دکتر شاهین سپنتا (اسپهان)، مهرانه جمشیدی (انزلي)، احمد عبدالحسينيان، مجتبي موسوي (اهواز)، بهرام رحماني وحيد (بجنورد)، فتح الله نجاتي مازگر (تبريز)، مصطفي قاسمي (دره گز)، حسین دلخوش، مهندس ميترا آبتين (رشت)، دكتر محسن رهامي (سبزوار)، شهلا رضانيا، اميرتيمور شيباني (شيراز) دياكو پروازي، خسرو پرهام (كرمانشاه)، يوسف فلاح، عباس همايوني (مشهد)، حسين بداغي (ملاير)، حسين زندي، بابک مغازه اي (همدان).
