ریشه های کودتای ۲۸ مرداد

کودتای ۲۸ مرداد۱۳۳۲ و سرنگون کردن دولت ملی مصدق، همچون زخمی عمیق و التیام ناپذیر بر پیکر ایران نشسته و درد و عوارض آن فراموش شدنی نیست.آن کودتا ضربه ای بودکه تبعات ویرانگر آن هنوز هم پس از ۶۹ سال، گریبان ملت ایران را رها نکرده و آنچه از مصائب و دشواری ها و سیاه روزی ها که هم اکنون بر سر ملت ایران آوار گردیده نیز ریشه در آن کودتای شوم دارد. اگر آن کودتای ننگین صورت نمی گرفت، ملت ما گرفتار حوادث و رویدادهای بعد از آن نمی گردید وتاریخ این سرزمین به شکل کنونی رقم نمی خورد. ریشه ها و عوامل موثر در وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

اول – دولت ملی دکتر محمد مصدق که علیرغم میل قدرت های استعماری و هیات حاکمه وابسته و فاسد ایران و تنها با حمایت ملت و با هدف ملی کردن نفت بر سر کار آمده بود، با برقراری دموکراسی و حاکمیت ملی و استقلال سیاسی و برداشتن گام هایی بلند در راه اعتلای کشور، الگویی از آزادی و استقلال را به کشورهای منطقه و سایر کشور های جهان سوم نشان می داد که با تداوم منافع قدرت های سلطه گر بیگانه در تضاد کامل بود، لذا آنان به براندازی آن دولت ملی مصمم گردیدند.

دوم – خصومت تاریخی و دیریینه بین ایران وانگلیس که خود ریشه در ماهیت امپریالیستی و استعماری دولت بریتانیای کبیر داشت.

سوم – محور اصلی دعوای ایران و طرف انگلیسی کنترل بر فرایندهای اکتشاف، استخراج و فروش نفت بود به همین دلیل انگلیس وامریکا با وجود آنکه درظاهر خود را موافق با ملی شدن صنعت نفت ایران نشان می دادند، اما در واقع به هیچ وجه حاضر نبودند که کنترل فرایندهای فوق را از دست بدهند. بویژه بدان دلیل که آنان نگران تحرکات مشابه در سایرکشورهای نفت خیز نیز بودند.

چهارم – اینکه، غربی ها درتوجیه عدم توافق با ایران به ویژگی های ملی ایرانی ها و شخصیت مصدق متوسل شدند. درسایه سیاست فوق انها تلاش کردند تا مصدق را فردی که سروکله زدن با او بسیار دشوار بوده و غیرمنطقی، نامتعارف و خشک اندیش است، معرفی کنند و در این راستا تلاش رسانه ای گسترده ای را در داخل و خارج از ایران برای تخریب شخصیت مصدق و یارانش کلید زدند.

پنجم – نگاه به عوامل داخلی است، دراین مورد می توان به فرایند مربوط به مجلس هفدهم که اکثر نمایندگان آن به روال همیشگی با دخالت ایادی هیات حاکمه مثل ژاندارمری و پادگان های ارتش و مالکان بزرگ انتخاب شده بودند اشاره کرد، به دلیل همین دخالت ها، مصدق انتخابات آن مجلس را نیمه کاره متوقف کرده بود، این مجلس با توطئه هایی که برای براندازی دولت ملی طراحی می شد کاملا همراهی می کرد و در جریان استعفای دکتر مصدق در ۲۵ تیر ۳۱ بلافاصله به قوام السلطنه برای نخست وزیری رای اعتماد داد که البته دولت ۵ روزه قوام با قیام ملی ۳۰ تیرساقط گردید و مصدق به اریکه قدرت باز گشت. سرانجام هم در مردادماه ۳۲ و قبل از کودتا مصدق ناگزیر شد با برگزاری رفراندوم و پرسش از مردم در صدد انحلال آن مجلس برآید.

ششم – انگلیسی ها با برگزیدن کارشناسان خبره، شبکه غیررسمی در بطن نیروهای مسلح به رهبری زاهدی، اخوی و ارفع و ترتیب دادن جلسات منظم سفارت با عوامل سرویس های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا نظیرشاپور ریپورتر، ارنست پرون، احمد هومن، سیدضیاء وبرادران رشیدیان وبرخی روحانیون وابسته، زمینه های تسریع کودتا را فراهم کردند. ازطرف دیگرفشارهای اقتصادی انگلیس و آمریکا در قالب فشار بر بانک بین المللی، قطع کمک های آمریکا به ایران، تحریم های بانکی و کشتیرانی، زمینه ها رابرای براندازی مصدق آماده نمود.

هفتم – تحرکات افراد منشعب شده از جبهه ملی مانند کاشانی، بقائی، مکی وحائری زاده علیه مصدق و یاران او با استفاده از تریبون مجلس و روزنامه های کثیرالانتشار واختلاف کاشانی و مصدق را می توان ازعوامل اصلی داخلی زمینه سازبرای کودتاگران دانست.

مجموعه عوامل فوق باعث شد تا برغم درایت و هوشیاری فوق العاده دکترمصدق در راستای انجام اصلاحات در کابینه پس از بازگشت از سفر لاهه به ایران، پیروزی خود را با یک رشته ضربات کوبنده به عوامل داخلی بیگانگان، شامل گرفتن مسئولیت وزارت جنگ و تغییر نام آن به وزارت دفاع، انتصاب سرتیپ ریاحی به ریاست ستاد ارتش، انتصاب امینی به وزارت دربار دنبال کند.

سرانجام باید روی کار آمدن ژنرال آیزنهاور در آمریکا در حدود اول بهمن۳۱ و همراه شدن کامل دولت آمریکا با انگلیس، مرگ استالین دیکتاتور قدرتمند شوروی در نیمه اسفند ۳۱ و پیدا شدن فرصت مناسب برای غرب در دوران جنگ سرد را در آغاز حرکت کودتا موثر دانست. کودتایی که کاخ آمال و آرزوهای ملت ایران را برای داشتن آزادی و استقلال و پیشرفت و توسعه ویران نمود.

تهران-۲۸ مرداد۱۴۰۱

هیات رهبری اجرائی جبهه ملی ایران

بیانیه جبهه ملی ایران سامان ششم درباره کودتای ۲۸ امرداد۱۳۳۲ و سلطنت طلبان کنونی

جمعه 19 آگوست 2022 | لینک کوتاه شده :
http://www.jebhemelli.info/?p=14716

هموطنان آزاده،

طبق اسناد متعدد و رسمی منتشر شده وزارت خارجه ایالت متحده آمریکا، ۶۹ سال پیش نخست در ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ کودتایی علیه دولت قانونی دکتر محمد مصدق با شرکت محمد رضا شاه پهلوی و بخشی از ارتش شاهنشاهی روی میدهد، که با هشیاری دکتر مصدق از تشخیص جعلی بودن حکم عزل وی از نخست وزیری و دستگیری سرلشگر نعمت الله نصیری، آورنده این حکم در ساعت ۲ پس از نیمه شب به منزل مصدق با تانک و زره پوش، موقتا پایان می پذیرد.
روز بعد معلوم می شود که شاه با هواپیمای خصوصی خود و به همراه ملکه به بغداد فرار کرده است. در ۲۶ مرداد ۳۲ همه وزرای دستگیر شده دکتر مصدق آزاد می گردند و بدستور نخست وزیر قانونی به وظیفه خود ادامه می دهند. در ۲۷ مرداد ۳۲ در همه شهرهای بزرگ ایران علیه کودتاگران و به پشتیبانی از دکتر مصدق و دولت قانونیش تظاهراتی انجام می شود. در بزرگترین میتینگی که تا آن موقع در میدان بهارستان تهران انجام شده بود، دکتر حسین فاطمی وزیر امور خارجه دولت مصدق اتهامات گوناگونی علیه محمد رضا شاه را مطرح می کند و اطلاع می دهد که وی از بغداد به ایتالیا گریخته است. از میان مردم شعارهای فراوانی علیه شاه شنیده می شود، منجمله عزل وی و اعلام جمهوری ایران. ولی در مورد آخر دکتر فاطمی موضعی نمی گیرد.

باوجود شکست کودتای ۲۵ مرداد مامور اطلاعاتی آمریکا کرمیت روزولت به عنوان فرمانده محلی عملیات سیا و نورمن داربی شایر بعنوان مسؤل اطلاعاتی ام آی سیکس انگلیس به ماموریت خود ادامه می دهند و با پخش مبالغ زیادی پول بین اراذل و اوباشی چون «برادران هفت کچلان» و طیّب از سویی و روحانیونی مانند کاشانی و برادران رشیدیان جاسوسان کارکشته انگلیسی از سوی دیگر موفق می شوند توسط این عوامل دسته هایی از اقشار ناآگاه و تهیدست پایین شهرتهران را بسیج کرده و بنفع شاه فراری با چاقو و چماق به شمال شهر روانه سازند. سرلشکر فضل الله زاهدی نیز که پس از کودتای ۲۵ مرداد مخفی شده بود از ارتش با یاری برخی از افسران که با آمریکا و یا انگلستان روابطی داشتند و البته با پول زیاد وارد صحنه شده عملیات آژاکس آمریکایی که همان «عملیات چکمه» انگلیسی بود، با موفقیت به اجرا می گذارند. مصدق و یارانش دستگیر و به حصر و حبس های طولانی محکوم می شوند. دکتر فاطمی دو ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد دستگیر و در ۱۹آبان سال ۱۳۳۳اعدام می شود. وی لحضاتی پیش از اعدامش می گوید:

“آقایان افسران، ما نزدیک به سه سال در این کشور حکومت کردیم و یکنفر از مخالفین خود را نکشتیم. برای اینکه ما نیامده بودیم برادر کشی کنیم. ما برای آن قیام کردیم که ایران را متحد کرده و دست خارجی را از کشور کوتاه کنیم. زنده‌ باد آزادی، زنده‌ باد مصدق و پاینده باد ایران.“

هموطنان ایران‌دوست، از آنجاییکه بخش نسبتا بزرگی از جوانان ایرانی متاسفانه اطلاعات درستی از چگونگی کودتای ۲۸ مرداد ندارند و یا با اطلاعات نادرست و مغرضانه از سوی کتب درسی جمهوری اسلامی و رسانه هایی چون «من و تو» گمراه می شوند، ما چکیده کوتاه بالا را عرضه کردیم. ما می دانیم که بخشی از هموطنان ما پس از مقایسه اوضاع اسفبار اقتصادی و اجتماعی فعلی ایران با اطلاعات ناقص و تا حدی نادرستی که از دوران شاهان پهلوی دارند، می پنداراند که اگر این خانواده سلطنتی بازهم به حکومت بازگردد اوضاع زندگی آنان بهتر از شرایط کنونی خواهد شد.
هموطنانی که چنین می اندیشید، آیا دیکتاتوری رضاشاه و محمد رضاشاه، بویژه کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ هیچ سهمی در پیدایش و تسلط جمهوری اسلامی نداشته است؟ آیا در اواخر سلطنت محمد رضاشاه بیکاری و وضع معیشت طبقات محروم روز بروز بدتر نمی شد؟ تورم، بیکاری و بویژه بی‌خانمانی بیداد نمی کرد؟
خانم ها و آقایانِ هواخواه پادشاهی، جبهه ملی اعتقاد راسخ به حق حاکمیت ملت از طریق انتخابات واقعا آزاد و دموکراسی دارد و این مهم را در دوران کوتاه نخست وزیری دکتر مصدق نیز عملا نشان داده است. شکی نیست که در یک انتخابات آزاد پس از برکناری جمهوری اسلامی با همه تصورات ناروشنی که شما از نظام پادشاهی پهلوی دارید می توانید مانند ما که به جمهوری اعتقاد داریم آزادانه به نظام و طرفداران سلطنت رای بدهید. ولی شما باید به رای دیگرانی که نه تنها اصولا نظام جمهوری را به نظام موروثی ترجیح می دهند بلکه نسبت به دمکرات بودن اکثریت طرفداران سلطنت در خارج و در ایران با تردید می نگرند، احترام بگذارید! با «قیام» نامیدن کودتای ۲۸ مرداد، در حالیکه در این باره اسناد فراوانی منتشر شده است، تنها صورت مساله را مخدوش می کنید. در صورت شکست در انتخابات فرافکنی نکنید. باید به نتایج انتخابات مجلس موسسان و قانون اساسی مصوبه این مجلس تمکین کرد.
پاینده ایران
جبهه ملی ایران سامان ششم
۲۷ امرداد۱۴۰۱