بارزانی با طرح همه‌پرسی استقلال به دنبال چیست؟
کاوه قریشی
روزنامه نگار
1 ساعت پیش
هم‌رسانی
Image copyrightAP
مسعود بارزانی، رئيس حکومت اقلیم کردستان عراق، طی پیامی در صدمین سالگرد قرارداد سایکس پیکو، با اعلام آمادگی برای برگزاری رفراندم استقلال کردستان عراق گفته است که زمان این قرارداد به سر آمده و وقت آن است مردم درباره آینده خود تصمیم بگیرند. او در دیدارهای خود در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ آلمان نیز، که دیروز به پایان رسید، در این ارتباط با کشورهای غربی رایزنی کرده است.
تاکیدهای پی در پی رئيس اقلیم کردستان عراق در شرایطی مطرح شده که این اقلیم از هر لحاظ یکی بحرانی‌ترین دوره‌های خود را تجربه می‌کند. مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات دولتی، به ویژه در اعتراض به تعویق حقوق معوقه خود، در بسیاری از شهرها دست به اعتصابات کم سابقه‌ای زده‌اند.
رئيس اقلیم کردستان در سال ۲۰۱۴ با حضور در پارلمان اقلیم، به صورت رسمی خواهان تدارک برگزاری رفراندم استقلال کردستان شده بود. پیام اخیر او از این جهت نکته تازه‌ای در برنداشت جز تاکید بر اینکه برگزاری چنین رفراندمی “الزام‌آور” نیست و برگزاری آن نیاز به “زمینه‌سازی” ندارد. بخش نخست این اظهار نظر را می‌توان در ارتباط با نگرانی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای تفسیر کرد، اما بخش دوم واکنشی است به گروهی از مخالفان تشکیل دولت کُردی که می‌گویند زمینه‌های سیاسی و تکنیکی برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان وجود ندارد.
انتقاد به فراهم نبودن زمینه‌های این همه‌پرسی صرفا منشا خارجی ندارد. بسیاری در داخل اقلیم نیز بر این باورند که در شرایط کنونی نمی‌توان دست به چنین اقدامی‌زد. اتحادیه میهنی کردستان، دومین قدرت نظامی اقلیم کردستان یک هفته بعد از انتشار پیام بارزانی، در بیانیه‌ای با تاکید صریح بر حق تعیین سرنوشت کُردها، اعلام کرد که “در زمان مناسب” از برگزاری همه‌پرسی استقلال حمایت می‌کند. این بیانیه و قید “زمان مناسب” در آن، نشانه‌ای برای مخالفت این حزب با برگزاری همه‌پرسی “در شرایط فعلی” است.
اعتصاب در بخش‌ها و شهرهای مختلف
هرچند موضوع مه‌پرسی استقلال کردستان عراق، توجه رسانه‌های جهانی را به خود جلب کرده، اما در داخل شهرهای اقلیم کردستان بسیاری از مردم این اخبار را دنبال نمی‌کنند؛ آنها در پی دریافت پنج ماه حقوق عقب‌مانده خود و خواهان تغییرات اساسی در وضعیت و ساختار حکومت قلیم هستند
در ماه‌های اخیر جلسات پارلمان برگزار نشده و این نهاد در پی برگزاری آخرین جلسه خود در روز ۷ اکتبر ۲۰۱۵ عملا از کارایی افتاده است. هرچند برخی نمایندگان روزانه در ساختمان مجلس حاضر می‌شوند.
علاوه بر این، حوزه جغرافیایی برگزاری چنین رفراندمی مشخص نیست. بعد از حمله گروه موسوم به “دولت اسلامی” (داعش) به عراق، کرکوک، شنگال (سنجار)، جلولا و برخی از مناطق تحت حاکمیت بغداد به دست اربیل افتاد. کردها به لحاظ تاریخی چنین مناطقی را بخشی از کردستان می‌دانند و با وجود اینکه به لحاظ نظامی دست بالا را در این مناطق دارند، اما آنها کماکان جزو مناطق حساس و محل مناقشه میان حکومت مرکزی و اربیل به شمار می‌روند. نسبت به آینده و حاکمیت این مناطق، حتی دو حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی نیز مواضع مشترکی ندارند.
با اینحال مهمترین مانع در مقابل اجرای همه‌پرسی، وضعیت فعلی اقلیم کردستان است که از هر جهت در بحران به سر می‌برد. اقلیم حدود ۲۰ میلیارد دلار در داخل و خارج بدهکار است. اتاق بارزگانی به صورت رسمی گزارش کرده تقریبا تمامی پروژه‌های عمرانی متوقف شده و طی دو سال گذشته ۷۵۰ هزار فرصت شغلی از بین رفته است.
بخش خدمات و حتی بخش‌هایی از نیروهای پیشمرگه، که با داعش در حال جنگ است، ماه‌هاست حقوقی دریافت نکرده‌اند. بسیاری از کارمندان در بخش‌های حیاتی مانند دانشگاه، مدارس، بهداشت، بیمارستان و ترابری از اجرای وظایف خود دست کشیده اند و روزانه در محل کارشان تجمع می‌کنند.
این اعتراضات که در ماه‌های گذشته عمدتا به استان سلیمانیه محدود بود، ما حالا به بخش‌هایی از اربیل پایتخت این منطقه نیز سرایت کرده است. راه‌حل‌های حکومت از جمله بسته مبهم “پس‌انداز۱۵ تا ۷۵ درصد حقوق کارمندان”، نه تنها کارآمد نبوده بلکه به انتقادات شدت بیشتری بخشیده است.
“رفراندم قدرت چانه‌زنی کردها را بالا می‌برد”
اتحادیه میهنی کردستان، دومین قدرت نظامی اقلیم کردستان یک هفته بعد از انتشار پیام بارزانی، در بیانیه‌ای با تاکید صریح بر حق تعیین سرنوشت کُردها، اعلام کرد که ‘در زمان مناسب’ از برگزاری همه‌پرسی استقلال حمایت می‌کند. این بیانیه و قید ‘زمان مناسب’ در آن، نشانه‌ای برای مخالفت این حزب با برگزاری همه‌پرسی ‘در شرایط فعلی’ است
موافقان برگزاری همه‌پرسی استقلال، که عمدتا طرفداران آقای بارزانی هستند، می‌گویند نتایج رفراندم احتمالی، وزن کردها و توان چانه‌زنی آنها را در معادلات منطقه‌ای و جهانی را بالا می‌برد. به اعتقاد آنها وضعیت منطقه فرصتی تاریخی برای کردها فراهم کرده و غفلت از آن ممکن است به قیمت از دست رفتن امکان تشیکل یک دولت کُردی تمام شود.
به گفته آنها نگاه جامعه جهانی به مساله کُرد تغییر کرده و بسیاری از کشورها متقاعد شده‌اند که باید با یک دولت کُردی در منطقه مدارا کرد. چندی پیش، زمانی که بارزانی به آنکارا و ریاض سفر کرد، شایعات در مورد این حمایت‌ها شدت گرفت.
پیشتر هم بارزانی و دیگر مقامات اقلیم گفته بودند که استقلال کردستان از حمایت نسبی جامعه جهانی برخوردار خواهد شد. هر چند در بیانیه اخیر بارزانی تاکید شده “اگر مردم کردستان منتظر باشند دیگران حق تعیین سرنوشتشان را به آنها هدیه کند، این استقلال هرگز به دست نخواهد آمد.”
او تاکید کرده که حق استقلال “وجود دارد و مردم باید آن را بخواهند و به جریان بیاندازند.”
“دولت اعلام نمی‌شود، ایجاد می‌شود”
موضوع رفراندم کردستان، در پی انتشار پیام بارزانی و اظهارنظر یک وزیر کابینه اسرائيل در حمایت از تشکیل دولت کردستان بار دیگر مورد توجه رسانه‌های جهانی و منطقه‌ای قرار گرفته است.
آیلت شاکد، وزیر دادگستری اسرائیل، ضمن حمایت از تشکیل کشور مستقل کُردستان بر ضرورت تحکیم روابط و همکاری سیاسی اسرائیل و کُردها تاکید کرد که با واکنش ایران روبرو شد. علی اکبر ولایتی، مشاور عالی رهبر ایران “کشور کردستان” را “اسرائيل دوم” منطقه نامید و صراحتا با تشکیل آن مخالفت کرد.
بعد از حمله گروه موسوم به “دولت اسلامی” (داعش) به عراق، کرکوک، شنگال (سنجار)، جلولا و برخی از مناطق تحت حاکمیت بغداد به دست اربیل افتاد. کردها به لحاظ تاریخی چنین مناطقی را بخشی از کردستان می‌دانند و با وجود اینکه به لحاظ نظامی دست بالا را در این مناطق دارند، اما آنها کماکان جزو مناطق حساس و محل مناقشه میان حکومت مرکزی و اربیل به شمار می‌روند
همچنین، حیدر عبادی، نسخت وزیر عراق، در یک نشست خبری در برلین گفت: “کردها اگر به دنبال جدایی نیستند، رفراندم برگزار نکنند.” عبادی که برای شرکت در نشست امنیتی مونیخ به آلمان سفر کرده بود، خواهان حفظ یکپارچکی عراق شد.
مسعود بارزانی نیز در این نشست حضور داشت و قرار بود در جلسه ای پیرامون وضعیت اقلیم کردستان سخنرانی کند. به گزارش برخی رسانه‌های اقلیم، با اینکه روز اول اسم او در فهرست سخنرانان بود، اما روز یکشنبه حذف شد و از سخنرانی باز ماند. حکومت اقلیم که پیشتر برگزاری چنین جلسه ای را گزارش کرده بود، در مورد لغو حضور آقای بارزانی در این پنل توضیحی نداده است.
با این حال، مسئول روابط خارجی حکومت اقلیم گفته است که بارزانی در حاشیه کنفرانس مونیخ با مقامات برخی از کشورها ملاقات کرده و با تاکید بر حق برگزاری رفراندم، در جهت رفع نگرانی‌های جامعه جهانی، به آنها توضیحاتی داده است.
بارزانی در این سفر علاوه بر وزیر دفاع آلمان، با وزرای امور خارجه فرانسه، آلمان، ایتالیا و ایران ملاقات کرده است.
گزارش شده که فرانک والتر اشتاین‌مایر از برگزاری رفراندم استقلال کردستان ابراز نگرانی کرده و آن را “خطرناک و زود هنگام” توصیف کرده است. پائولو جنتی، وزیر خارجه ایتالیا اما موضعی ملایم‌تر داشته و رفراندم را “موضوعی سیاسی” دانسته که به گفته او در طرح آن، “باید شرایط فعلی و مساله ثبات در منطقه را در نظر داشت.”
رئيس اقلیم پیش از این سفر، در دیدار با نماینده سازمان ملل در عراق تاکید کرده بود “کُردها دست از حقوق و آرمانهایشان برنخواهند داشت و هیچ گونه فشار اقتصادی، نظامی و امنیتی نمی‌تواند مانع تحقق حقوق و رویاهای آنها شود.”
در مورد زمینه‌های تشکیل دولت کردستان، یوسف محمد، رئيس پارلمان اقلیم در اکتبر ۲۰۱۵ در مصاحبه‌ای گفته بود: “دولت اعلام نمی‌شود، بلکه درست می‌شود. تشکیل دولت نیازمند ایجاد زیرساخت اقتصادی و یک نیروی نظامی متحد است که در مناقشات سیاسی به نفع این یا آن حزب به کار گرفته نشود.”
وی افزوده بود: “دولت نیازمند دیپلماسی جهانی و ارائه مدلی متفاوت از حکمرانی در منطقه است که شبیه قذافی و علی عبدالله صالح و مبارک نباشد. موضوع استقلال نباید به مزایده حزبی و بهره‌برداری محلی تبدیل شود.”
“خرید زمان” برای غلبه بر بحران داخلی
آیلت شاکد، وزیر دادگستری اسرائیل، ضمن حمایت از تشکیل کشور مستقل کُردستان بر ضرورت تحکیم روابط و همکاری سیاسی اسرائیل و کُردها تاکید کرد که با واکنش ایران روبرو شد. علی اکبر ولایتی، مشاور عالی رهبر ایران ‘کشور کردستان’ را ‘اسرائيل دوم’ منطقه نامید و صراحتا با تشکیل آن مخالفت کرد
با اینکه همه‌پرسی استقلال بار دیگر توجه رسانه‌های جهانی را به خود جلب کرده، اما در داخل شهرهای اقلیم کردستان بسیاری از مردم این اخبار را دنبال نمی‌کنند؛ آنها در پی دریافت پنج ماه حقوق عقب‌مانده خود و خواهان تغییرات اساسی در وضعیت و ساختار حکومت اقلیم هستند.
درحالی که پروژه‌های حکومت برای غلبه بر بحران یکی بعد از دیگری شکست می‌خورد، اعتصابات در شهرهای مختلف ادامه دارد و آینده اقلیم کردستان در ابهام فرو رفته است.
در چنین شرایطی بی‌جهت نیست که بسیاری از ناظران سیاسی، اعتصابیون و مردم عادی می‌گویند رئيس حکومت اقلیم با طرح مجدد موضوع همه‌پرسی در صدد “خرید زمان” و “سرگرم کردن افکارعمومی” برای غلبه بر بحران و اختلافات کم‌سابقه اقلیم کردستان است که موضوع ریاست مجدد او، یکی از جدی‌ترین محورهای آن به شمار می‌رود.
هم‌رسانی چگونه می‌توانید این
آخرین دیدگاه‌ها